İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile görüşmek için düzenlediği iki günlük Ermenistan ziyaretinin en değerli konusu Zengezur koridoru oldu.

İran Cumhurbaşkanı, Azerbaycan-Ermenistan barış deklarasyonunun imzalanmasından 11 gün sonra gittiği Erivan’da ülkesinin Zengezur koridoruna dönük tasalarını ve telkinlerini lisana getirdi.

Azerbaycan’ı Nahçıvan Özerk Bölgesi’ne bağlayacak olan 43 km. uzunluğundaki Zengezur koridorunun ABD şirketleri tarafından geliştirilip işletilmesine imkan sağlayan Beyaz Saray mutabakatı 7 Ağustos’ta imzalanmıştı.
Anlaşmaya nazaran koridor, Trump Milletlerarası Barış ve Refah Rotası ismiyle ABD şirketleri tarafından 99 yıllığına kiralanacak ve bir 99 yıl daha uzatılabilecek.

Bu gelişmeye en sert tepkiyi İran dini lideri Ali Hamaney’in danışmanı Ali Ekber Velayeti “Bu geçit Trump’ın mülkü değil, paralı askerleri için bir mezarlık olacaktır” kelamlarıyla vermişti.

İran, Zengezur koridoruna birçok nedenden ötürü karşı çıkıyor.

Pezeşkiyan, Paşinyan ile düzenlediği basın toplantısında bunlardan kimilerini lisana getirdi:

‘BÖLGE DIŞI GÜÇLER GELMESİN’

Diplomatik kaynaklara nazaran İran, Güney Kafkasya’yı “ulusal güvenlik havzası” içinde görüyor ve bu bölgede yaşanan her türlü jeopolitik değişimden etkileniyor.

Sovyetler Birliği’nin dağılması ve sonucunda Ermenistan ve Azerbaycan’ın bağımsızlıklarını ilan etmesiyle değişen durum nedeniyle bu bölgenin İran için kıymetinin daha da arttığı kaydediliyor.

Dolayısıyla ABD’nin bu bölgede böylesine kritik ehemmiyetteki bir geçidi denetim edecek olmasının değerli bir jeopolitik değişim yaratacağı, bunun da güvenlik sıkıntılarına neden olacağı Tahran’da bedellendiriliyor. Koridorun güvenliğinin de ABD tarafından sağlanması mümkünlüğü da bu kapsamda ayrıyeten dert verici olarak görülüyor.

Pezeşkiyan, basın toplantısında, Ermenistan-Azerbaycan barış sürecinin kendileri için de stratejik öncelikler ortasında olduğunu kaydetti lakin Tahran’ın bölge dışı güçlerin bu sürece katılmasına karşı çıktığını kaydetti.

İRAN: DERTLERİMİZ GİDERİLSİN

Güney Kafkasya hususlarının bölge ülkeleri tarafından çözülmesi gerektiğini kaydeden Pezeşkiyan, bu sözlerle Erivan ve Bakü idarelerinin barışa giden yolda Beyaz Saray’ı tercih etmelerini dolaylı olarak eleştirmiş oldu.

İran Cumhurbaşkanı, toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada da “Ortak sonumuzda üçüncü ülke güçlerinin varlığına ait tasalarımız tam olarak giderilmeli,” sözünü kullandı.
İran, tüm bölge için değerli olan bu çeşit irtibat yolları ve koridorların tüm bölge ülkelerinin iştirakiyle kararlaştırılması gerektiğini de kaydediyor.

Bu kapsamda 3+3 formatında geliştirilen Azerbaycan-Ermenistan-Gürcistan ile Türkiye-Rusya-İran’ın ortak bir tabanda ulaştırma siyasetlerini dengelemeleri gerektiği niyetinde.

GÜNEY-KUZEY EKSENİ İRAN İÇİN ÖNEMLİ

İran, Zengezur koridoru fikrine birinci baştan itibaren soğuk baktığını hissettirdi.

Doğu-Batı ve Güney-Kuzey bağlantısallık projelerinde kendine yer arayan İran, bilhassa Türkiye’nin son devirde hem Orta Koridor hem de Irak üzerinden Kalkınma Yolu projelerinden rahatsızlık duyuyor.
Zengezur koridorunun gerçekleşmesi durumunda Türkiye ve Azerbaycan ortasında kesintisiz kurulacak kontağın Doğu-Batı tedarik yolları açısından avantaj oluşturacağı öngörülüyor.

İran, ayrıyeten Türkiye’den Azerbaycan’a karayoluyla giden kamyonlar ve tırlardan da kıymetli bir gelir elde ediyor. Zengeur’un yaşama geçmesi bu gelirin de ortadan kalkmasına neden olacak.

Pezeşkiyan, basın toplantısında Ermenistan ile İran ekonomik ve ticari işbirliğini artırmak istediklerini kaydederken Basra Körfezi’nden Karadeniz’e ulaşması öngörülen koridorun yaşama geçmesinden Ermenistan’ın da büyük kazanım elde edeceğini vurguladı.

Söz konusu proje, İran’ın Basra Körfezi limanlarından Ermenistan ve Gürcistan’ı geçerek Batum ve Poti limanına ulaşacak ulaştırma altyapısını içeriyor. Zengezur koridorunun yaşama geçmesinin bu eksenin yaşama geçmesini engelleyeceği değerlendirmeleri yapılıyor.

PAŞİNYAN GARANTİ VERDİ

Paşinyan’ın 7 Ağustos mutabakatının akabinde ülkesine döndüğünde birinci aradığı başkanlar ortasında İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan yer aldı.
İran idaresinin reaksiyonunu gidermek isteyen Paşinyan, dünkü basın toplantısında da Zengezur koridorunun işletilmesi ve güvenliği üzere hususlarda tek yetkilinin Ermenistan idaresi olacağı teminatını verdi.
Ermenistan Başbakanı, “Bir kere daha altını çizmek isterim ki Ermenistan’dan geçecek ilişki yolları büsbütün Ermenistan yetkisinden olacak ve güvenliğini bir öteki ülke değil Ermenistan sağlayacak,” diye konuştu.

Başbakan, açılacak yeni irtibat yollarının tüm bölge ülkelerinin refahı, egemenlikleri ve toprak bütünlüklerini pekiştirmelerine katkıda bulunacağını söyledi.

Ayrıca Paşinyan, Zengezur koridorunun İran-Ermenistan ortasında yeni demiryolu sınırlarının kurulmasına yol açacağını, bilhassa Nahçıvan-Culfa ortasında yeni bir sınır sayesinde İran’ın kesintisiz biçimde Karadeniz’e ulaşabileceği iletisini da verdi.