Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Gül Esra Atalay, çağdaş toplumun en yaygın problemlerinden biri olan “Dijital Yorgunluk” konusunu kıymetlendirdi.

Sosyal medya kullanıcıları nüfusun yüzde 70’ine yaklaştı

Türkiye’de toplumsal medya kullanımının artık hayatın vazgeçilmez bir modülü olduğunu kaydeden Prof. Dr. Gül Esra Atalay, “Üstelik bu sadece gençlere mahsus bir alışkanlık değil. Her yaş kümesinden milyonlarca insan, günün önemli bir kısmını dijital ekranlara bakarak geçiriyor. Toplumsal medya kullanıcılarının oranı nüfusun yaklaşık yüzde 70’ine yaklaşmış durumda. Günlük ortalama toplumsal medya kullanım müddeti 3 saate yakın, internet kullanım mühleti ise 7 saatten fazla ve her iki sayı da dünya ortalamasının üzerinde.” dedi.

Yoğun bir biçimde internet ve toplumsal medya kullanıyoruz

Yoğun bir halde internet ve toplumsal medya kullanıldığını lisana getiren Prof. Dr. Gül Esra Atalay, “Üstelik sırf içerik tüketmekle kalmıyor, daima bir şeyler üretme, paylaşma ve toplumsal temaslar kurma uğraşı içerisindeyiz. En yakın bağlarda dahi toplumsal medyanın tesiri günden güne artıyor. Aile üyelerimizi toplumsal medyadan gözetliyor, dostla muhabbeti düşmana nispeti toplumsal medyadan yapıyoruz. İş için toplumsal medya, aşk için toplumsal medya, görülmek için toplumsal medya, gizlenmek için toplumsal medya, eğlenmek ve de öğrenmek için de tekrar toplumsal medyadayız.” diye konuştu.

Dikkatimiz daima gelen bildirimlerle bölünüyor

Dijital dünyanın görünmeyen yüklerinden birinin “dijital yorgunluk” olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Gül Esra Atalay, şöyle devam etti:

“Dikkatimiz daima gelen bildirimlerle bölünüyor, toplumsal medya ve taşınabilir iletileşme uygulamaları yakamızı bırakmıyor ve her kaydırmada güncellenen içeriklerle fark etmeden yavaş yavaş tükeniyoruz. Sırf zihinsel bir yorgunluk değil bu; duygusal olarak da yıpranıyor, etrafımızda olan biteni algılayamamaya başlıyoruz.

Psikoloji terminolojisinde bu durum için ‘Dijital tükenmişlik’ tabiri kullanılıyor.  Dijital tükenmişliğin en önemli belirtileri, kayıtsızlık, ilgisizlik ya da zihinsel tükenmişlik olarak belirtiliyor. Dijital çağda çok bilgiye maruz kalıyoruz. Bilgi toplumu, bilgi çağı üzere tabirler çoklukla bu gerçeği yüceltmek için kullanılsa da zihnin işleyebileceğinden fazla bilgiyle daima olarak müsabakası sanıldığı üzere olumlu tesirlere neden olmuyor.”

Yoğun bilgi yükü hasta ediyor

Prof. Dr. Atalay, “Yoğun bilgi yükünü sindirmeye çalışmanın yarattığı gerilim, uykumuzu bozarak, konsantrasyonumuzu sabote ederek ve bağışıklık sistemimizi zayıflatarak bizi hasta edebiliyor. Sonuçta Bilgi Yorgunluğu Sendromundan mustarip toplumlara dönüşüyoruz. Bu durumun nasıl ortaya çıktığını ortaya koymak için ‘Bilişsel Yük Kuramı’nı hatırlamak gerekiyor. Bilişsel yük kuramı çok fazla bilgiyle karşılaştığımızda zorlanmaya başladığımızı ve sorun yaşadığımızı, zira çalışma belleğimizin bu bilgiyi işlemek için kâfi kapasiteye sahip olmadığını anlatıyor. Bilgi fazlalığı, yorgunluk ve bireyin bulunduğu durumdan kaçma isteğine yol açıyor.” tabirinde bulundu.

Ekran başında saatler geçirmek tükenmişliğe itiyor

Durduk yere ileti gelmiş üzere hissedildiğini söz eden Prof. Dr. Atalay, “Sürekli telefondan ses geliyormuş üzere kulak kabartıyoruz. Dijital teknolojilerle kesintisiz formda ve çok uyarılmak, ekran başında saatler geçirmek bizi tükenmişliğe itiyor. Bu sorun sırf bireyi değil, ailesini, toplumsal etrafını de ilgilendiren, insani ilgileri sekteye uğratan bir boyuta taşındı. Her sabah gözümüzü açar açmaz yüzümüzü yıkamadan, sevdiklerimize günaydın demeden parmaklarımız otomatik pilota bağlı üzere telefona uzanıyor. Bildirim var mı, ileti gelmiş mi, ‘beğeni’ almış mıyım? Bir bakıp çıkacağız sanıyoruz, olmuyor.” halinde konuştu.

Aile ve çiftler ortasında meselelere neden oluyor

Sosyotelizmin (phubbing), toplumsal ortamlarda yanındaki şahısla ilgilenmek yerine daima olarak akıllı telefona bakmak, toplumsal medyada gezinmek uğruna yanı başımızdaki şahısları ihmal etmek manasında kullanıldığını ve aile, arkadaşlık münasebetlerinde, çiftler ortasında sıkıntılara neden olduğunu da lisana getiren Prof. Dr. Atalay, şöyle devam etti:

“Gözlerimizi ekrana her çevirdiğimizde toplumsal bağlarımızdan, etrafımızdan hatta kendimizden biraz daha soyutlanıyoruz. Aile içi sohbetlerin yerini sessizlik alıyor; zira tıpkı odada olsak, hatta tıpkı masa etrafında toplanmış olsak da herkes kendi dijital cihanında geziniyor. Dijital yorgunluk bu soyutlanmayı artırıyor, soyutlandıkça ise daha çok yoruluyor, tükeniyoruz. İşin bir de fizikî yanı var. Dijital teknolojilerin bizi sürüklediği hareketsizlik, yanılgılı vücut duruşları ve uykusuzluk sıhhatimizi önemli halde tehdit ediyor.”

Sosyal medya yorgunluğu kaçınılmaz

Bu durumun yalnızca kişisel bir irade eksikliği olmadığını, sistemin kendisinin buna nazaran tasarlandığını vurgulayan Prof. Dr. Atalay, algoritmaların rolünü şöyle anlattı:

“Sosyal medya mecralarının çok fazla vaktimizi alması elbette sırf biz kullanıcıların tercih ve alışkanlıklarıyla açıklanamaz. Hepsinin tabanında kullanıcıyı mümkün olduğunca uzun formda platformda tutmaya programlanmış algoritmalar var. Bu algoritmalar bizim tüm dijital davranışlarımızı gözlemliyor, işliyor ve bizi her gün biraz daha âlâ tanıyor. Böylelikle önümüze ne çıkarırsa gözümüzü ayıramayacağımızı kestirebilmeye başlıyor. Sonunda toplumsal medya yorgunluğu kaçınılmaz oluyor.

İşin ironik yanı, bu hususta yapılan araştırmalar toplumsal medya yorgunluğunun vakit içerisinde kullanıcıların toplumsal medya aktivitelerinden bunalmasına ve kullanımdan geri çekilmelerine de neden olmaya başladığını gösteriyor. Yani toplumsal medya platformlarının daima toplumun güzellik durumu hem de kendi süreklilikleri için algoritma siyasetlerini gözden geçirmeleri gerekiyor.”

Dijital minimalizm akımı yaygınlaşıyor

Kullanıcıların bu husustaki hassasiyetleri arttıkça dijital minimalizm akımının da yaygınlaştığını lisana getiren Prof. Dr. Gül Esra Atalay, dijital minimalizme başlama adımlarını da şöyle sıraladı:

“-Akıllı telefonlar, tabletler ve bilgisayarlardaki kullanmadığımız uygulamaları silmek,

-Telefonu elimize aldığımızda Ne yapmak için kullanacağım? sorusunu sormak ve gereksiz dolaşmaları azaltmak,

– Toplumsal medya ve cümbüş gayeli uygulamaların bildirimlerini kapatmak,

– Ekran müddeti belirlemek,

-Haftada bir gün ya da günde makul saatleri toplumsal medyadan uzak geçirilecek vakitler olarak belirlemek,

– Dijital ekranların yerine kitap okumak, arkadaşlarla buluşmak, yürüyüş yapmak üzere aktiviteler koymak,

Tüm bunlar birinci başta kolay gelmeyebilir lakin bir yerden başlamak gerekiyor.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı