Son yıllarda dünya genelinde ve Türkiye’de sarsıntı, sel, orman yangını ve kuraklık üzere afetlerin sayısındaki süratli artış, afetlere hazırlık süreçlerinin tekrar gözden geçirilmesini mecburî kılıyor. İstanbul Bilgi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Zeynep Şimşek, 12 Kasım Afet Eğitimi Hazırlık Günü kapsamında artan risk ortamına dikkat çekerek, afet eğitiminin kıymetini vurguladı. Prof. Dr. Şimşek, “1970’lerde yılda yaklaşık 100 afet kaydedilirken, son 20 yılda bu sayı 400 civarına yükseldi. Afet eğitimi, klâsik ‘kriz anında ne yapılmalı’ yaklaşımıyla hudutlu kalmamalı; bireylerin ve kurumların travmatik gerilim şartları altında bile aktif bir biçimde fonksiyon gösterebilme kapasitelerine odaklanmalıdır” dedi.

Riskin büyüklüğünü manaya, afet sırasında ortaya çıkan davranışları bilme, uygun reaksiyon verme ve tekrar travmatizasyondan kaçınmanın değerine dikkat çeken Prof. Dr. Şimşek, “Afetler sadece fizikî hasar yaratmakla kalmaz; toplumun itimat, denetim ve dayanıklılık hislerini da derinden sarsar. Travmanın biyopsikososyal tabiatını tanımak ve eğitim içeriklerinin dehşet temelli yaklaşımlardan çıkararak inanç, dayanıklılık ve öz yeterlilik temelli biçimde tasarlamak büyük ehemmiyet taşır” dedi.

Travmanın ferdi ve kurumsal tesiri alanda gözlendi

İstanbul Bilgi Üniversitesi Lisansüstü Program Enstitüsü Travma ve Afet Çalışmaları Uygulamalı Ruh Sıhhati Yüksek Lisans Programı tarafından 6 Şubat zelzeleleri sonrasında yürütülen saha araştırması, afetin birinci günlerinde yaşanan güvensizlik, denetim kaybı, çaresizlik üzere ağır travmatik gerilimin sadece bireylerde değil, kurumlar ortası uyumda da besbelli biçimde gözlendiğini ortaya koydu. Prof. Dr. Şimşek, “Araştırmaya katılanlar, farklı kurumların eşzamanlı ancak kopuk biçimde hareket ettiğini, endişe ve belirsizlik ortamının irtibatı, karar süreçlerini ve işbirliğini zayıflattığını belirtti. Bu bulgular, travmanın örgütsel seviyedeki belirtilerini bilmenin ve hazırlık eğitimlerine dahil etmenin afet idaresinde ne derece kritik olduğunu gösteriyor” dedi.

Korku yerine ‘öğrenilmiş güven’ modeli

Prof. Dr. Şimşek, “Araştırmalar, afete hazırlık eğitimlerinin ve kurum siyasetlerinin travma bilgisiyle tekrar şekillendirilmesini öneriyor. Eğitimlerde, kaygı temelli bildiriler uzun vadeli hazırlık davranışlarını azaltırken bireyler bilgi ve hünere sahip olduklarına inandıklarında hazırlık davranışları kalıcı hale geliyor. Travma bilgili afet eğitimi, ‘korku temelli öğretim’ yerine ‘öğrenilmiş güven’i hedeflemeli; bireylerin yalnızca ne yapacaklarını değil, yapabileceklerine olan inançlarını da desteklemelidir” dedi.

Prof. Dr. Şimşek, travma bilgili afet eğitiminin bilgi, marifet ve denetim kazandırmayı amaçladığını belirterek “Eğitim sırasında tetikleyici uyaranlardan, tehdit edici lisandan ve tekrar yaşantılama riski taşıyan uygulamalardan uzak durmak büyük değer taşıyor. Nitel çalışmalar, afet alanında vazife yapan işçi ile hizmet alan bireylerin tekrar travmatizasyona açık olduğunu gösteriyor. Bu nedenle eğitimlerin yine travmatizasyona yol açabilecek durumlar gözetilerek hususun uzmanı şahıslar tarafından kültürel olarak hassas bir biçimde yürütülmesi gerekiyor” dedi.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı