Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Emine Akın Aytop, 3 Aralık Dünya Engelliler Günü münasebetiyle özellikli bireylerin ruhsal dayanıklılığını etkileyen faktörleri kıymetlendirdi.  

Engellilik bireyin mizacına nazaran olumlu yahut olumsuz tesirler gösterebiliyor

Uzman Klinik Psikolog Emine Akın Aytop, engelliliğin doğuştan, kaza sonucu yahut uzun süren bir hastalığa bağlı olarak organ bozukluğu ya da yokluğu nedeniyle bedensel, zihinsel, duygusal ve toplumsal yeteneklerde çeşitli derecelerde kayıp olarak tanımlandığını tabir ederek, “Bazı bireyler engelli olarak doğarken, kimileri için engellilik hayatın rastgele bir periyodunda birdenbire ortaya çıkabilir yahut vakit içinde yavaş yavaş gelişebilir. Bu iki durumun ruhsal tesirleri farklılık gösterebilir. Bireyin mizacı, kişilik özellikleri ve sahip olduğu ruhsal, toplumsal, çevresel ve finansal kaynaklar, özellikli bireylerin uygun oluşu üzerinde olumlu yahut olumsuz tesirler gösterebilir.” dedi.

Özellikli bireylerin ruhsal dayanıklılığı koşullara da bağlı

Psikolojik dayanıklılık, bireyin gerilimli ve zorlayıcı ömür tecrübeleri karşısında ahenk sağlayabilme, esneklik gösterebilme ve güçlenerek ilerleyebilme yeteneği olduğuna dikkat çeken Aytop, “Engellilik tecrübesi ruhsal dayanıklılığı hem olumlu hem olumsuz tarafta etkileyebilir. Engellilik tecrübesi, bireyleri ömrün zorluklarına karşı daha sabırlı, esnek, uyumlu ve anlayışlı olmaya teşvik edebilir. Bu süreç, sorun çözme maharetlerini geliştirmelerine ve mevcut koşulları daha yaratıcı ve fonksiyonel kullanmayı öğrenmelerine katkı sağlayabilir. Öte yandan, eşlik eden ruhsal ve fizikî rahatsızlıklar, pürüze bağlı gelişen fizikî sonluluklar, toplumsal önyargılara ve etiketlemelere maruz kalmak, dışlanmak, toplumsal izolasyon, çeşitli imkanlara erişilebilirlik sıkıntıları (eğitim, sıhhat, istihdam gibi), ekonomik zorluklar bireyin öz-şefkatini, öz-saygısını, öz-değerini, öz yeterliğini, öz- farkındalığını, kendisi ve etrafı üzerindeki denetim hissini, umudunu, ömür doyumunu, motivasyonunu, şahıslar ortası bağlantılarını olumsuz tarafta etkileyerek özellikli bireylerin ruhsal dayanıklılığını zedeleyebilir.” diye konuştu. 

Özellikli bireylerin ruhsal dayanıklılığını artıran faktörler neler?

Uzman Klinik Psikolog Emine Akın Aytop, özellikli bireylerin ruhsal dayanıklılığını artıran faktörlere işaret ederek, “Bireyin öz-şefkati, öz-saygısı, öz-değeri, öz-yeterliği, öz-farkındalığı, kendini kabulü, mana ve maksat arayışı, faziletleri ve karakter güçleri ile tesirli bağlantı ve empati marifetleri, dayanıklılığı güçlendiren değerli ruhsal kaynaklar ortasında yer alıyor. Ayrıyeten aile içi sağlıklı bağlantı, karşılıklı anlayış, adil misyon dağılımı ve değişen şartlara ahenk, bireyin kendini pahalı hissetmesini ve zorluklarla başa çıkmasını destekliyor.” tabirinde bulundu.

Sosyal ve toplumsal takviyelerin de kritik olduğunu belirten Aytop, “Sosyal etraftan algılanan takviye, yalnızlık ve izolasyon hissini azaltarak dert ve depresyona karşı gözetici rol oynuyor. Yapılandırılmış psikoterapi, bireylerin esneklik, farkındalık ve sorun çözme hünerlerini artırırken, erişilebilir fizikî ortam, eğitim ve istihdam imkanları, zorbalık ve ayrımcılığın azaltılması; özellikli bireylerin hem günlük hayatta hem de ruhsal olarak daha sağlam olmalarını sağlıyor.” biçiminde konuştu.

Toplumdaki önyargılar özellikli bireyin kendini pahalı hissetmesini zorlaştırıyor

Uzman Klinik Psikolog Emine Akın Aytop, özellikli bireylerin ruhsal dayanıklılığını zayıflatan risklere de dikkat çekerek, “Engelin getirdiği mecburî sınırlamalara ek olarak, toplumdaki önyargılar, etiketleyici tavırlar ve ayrımcılık bireyin kendini kıymetli hissetmesini zorlaştırıyor; eğitim, istihdam ve toplumsal hayatta yaşanan eşitsizlikler aidiyet hissini azaltıyor. Daima çaba gerektiren mimari ve sistemsel maniler, kronik gerilim, tükenmişlik ve yorgunluğa yol açarken, çok müdafaacı yahut baskıcı aile ve etraf tavırları bireyin bağımsızlık, özgüven ve kendini gerçekleştirme eforlarını engelleyebiliyor. Bilhassa sonradan özellikli olan bireyler kayıp ve yas süreciyle karşı karşıya kalıyor, ümitsizlik ve belirsizlik kanıları ruhsal dayanıklılığı zayıflatıyor; tüm bunlar depresyon ve korku bozuklukları üzere ruhsal meselelerin ortaya çıkmasını kolaylaştırabiliyor.” dedi.

Hobilerle ilgilenmek ruhsal dengeyi ve içsel inancı artırıyor

Özellikli bireylerin günlük ömürde ruhsal dayanıklılıklarını artırmak için duygusal farkındalık geliştirmelerinin, sıkıntı hisleri tanıyıp kabul etmelerinin ve bunları yargısızca deneyimlemelerinin değerli olduğunu vurgulayan Uzman Klinik Psikolog Emine Akın Aytop, “Bireylerin güçlü istikametlerine odaklanması, sanatsal ve sportif faaliyetler, sorun çözme, teknoloji kullanımı üzere alanlarda kendini söz etmesi özsaygı, öz-yeterlik ve motivasyonu artırıyor. Tertipli uyku, istikrarlı beslenme, fizikî hareket ve planlı bir gün üzere günlük rutinler ile toplumsal dayanak ağlarının güçlendirilmesi dayanıklılığı besliyor. Kendine vakit ayırmak, hobilerle ilgilenmek, öz-şefkat göstermek ve küçük, gerçekçi gayeler belirlemek ruhsal dengeyi ve içsel inancı artırıyor. Ayrıyeten rehabilitasyon programları, dayanak kümeleri ve gerektiğinde profesyonel ruhsal dayanak, bireyin kaynaklarını aktif biçimde kullanmasını, zorluklarla başa çıkmasını ve manalı, gayeli bir hayat sürmesini sağlıyor.” diye konuştu.

Engellilere dayanakta toplumun rolü de büyük

Özellikli bireylerin ruhsal dayanıklılığının sırf kişisel gayretlerle hudutlu olmadığını, toplumun tavır, norm, paha ve fiziki yapılarıyla direkt bağlı olduğunu söz eden Aytop, “Toplumun özellikli bireyleri kabul eden, kapsayıcı ve çeşitliliği kıymetli gören bir atmosfer oluşturması, bireyin kendisini ilişkin ve bedelli hissetmesini sağlar. Fizikî etrafta erişilebilirlik düzenlemeleri, eğitimde fırsat eşitliği ve kapsayıcı siyasetler; bireyin bağımsızlık, özgüven ve toplumsal aidiyet hissini güçlendirerek ruhsal dayanıklılığa katkı sunar. Ayrıyeten toplumun özellikli bireylere yönelik bilinçlenmesi ve farkındalık çalışmaları, yanlış inanç ve önyargıları azaltarak toplumsal izolasyon ve ruhsal ıstırap riskini düşürür.” biçiminde konuştu. 

Toplumun rolünün sırf farkındalıkla sonlu kalmadığını; istihdam siyasetleri, toplumsal dayanak sistemleri, istekli çalışmalar ve toplumsal hizmet düzenekleri da bireyin dayanıklılığını güçlendirdiğini tabir eden Aytop, “Özellikli bireylerin kamusal alanda görünür olması, karar alma süreçlerine dahil edilmesi ve haklarının uygulanabilir olması, kendilerini pahalı ve inançta hissetmelerini sağlıyor. Sıhhat hizmetlerine, rehabilitasyon ve ruhsal takviyeye erişim imkânları ile toplumsal güvenlik düzenekleri; hayat kalitesini artırarak, özellikli bireylerin hem zorluklarla başa çıkma kapasitesini hem de içsel güçlerini destekliyor.” sözünde bulundu.

Yüksek ruhsal dayanıklılık sıhhati olumlu etkiliyor

Uzman Klinik Psikolog Emine Akın Aytop, yüksek ruhsal dayanıklılığın özellikli bireylerin hem fizikî hem de toplumsal sıhhatini olumlu etkidiğini belirterek, şöyle devam etti:

“Dayanıklı bireyler gerilimle daha sağlıklı başa çıkar, hislerini düzenler, sıkıntılarla tesirli halde yüzleşir ve gerektiğinde toplumsal yahut profesyonel dayanak alarak ruhsal yüklerini hafifletir; bu durum bağışıklık sistemi ve güzelleşme süreçleri üzerinde esirgeyici tesir sağlar. Birebir vakitte dayanıklılık, bireyin kendi sıhhatine yönelik sorumluluklarını yerine getirmesini kolaylaştırır; sistemli denetimler, tedaviye ahenk, ilaç kullanımı ve sağlıklı ömür alışkanlıkları daha kolay benimsenir. Toplumsal ömürde da dayanıklılık, inançlı münasebetler kurma, bağlantıda rahatlık ve toplumsal etkinliklere iştiraki artırır; yalnızlık ve izolasyonu azaltarak hayat doyumunu yükseltir. Sağlam bireyler zorluklarla karşılaştığında pes etmek yerine tahlil yolları üretir, eğitim, iş ve topluluk faaliyetlerinde etkin rol alır, özgüven ve öz-yeterlik hisleri sayesinde toplumsal rollere daha cesurca katılır. Bu tavır, hem toplumsal başarıyı hem de ömürden keyif alma ve üretken olma kapasitesini artırarak özellikli bireylerin genel hayat kalitesini güçlendirir.”

Aileler çok kollayıcı olmaktan kaçınmalı

Uzman Klinik Psikolog Emine Akın Aytop, özellikli bireylerin ruhsal dayanıklılığında ailelerin ve bakıcıların rolünün belirleyici olduğuna vurgu yaparak, “Bireyin engelliliğini kabul etmek, eleştirel değil destekleyici bir tavır sergilemek ve güçlü taraflarına odaklanmak, özsaygı, yeterlilik inancı ve kendine inancı artırıyor. Çok kollayıcı tavırlardan kaçınmak, bireyin bağımsızlık kazanmasını ve sorun çözme marifetlerini geliştirmesini sağlarken, tesirli bağlantı de hislerin tabir edilmesini kolaylaştırıyor. Bireyin günlük hayatta sorumluluk almasına müsaade vermek, şahsî bakım, mesken işleri yahut toplumsal aktivitelerde katkıda bulunmasını desteklemek; denetim hissini ve dayanıklılığı güçlendiriyor.” dedi.

Ailelerin duygusal takviye sağlamasının, empati kurmasının ve bireyin hislerini geçerli bulmasının ruhsal sağlamlık için kritik olduğunu belirten Aytop, “Özellikli bireylerin toplumsal hayata iştirakini teşvik etmek, eğitim ve sıhhat süreçlerine faal iştirakini desteklemek, muvaffakiyetlerini fark edip takdir etmek dayanıklılığı artırıyor. Ayrıyeten ailelerin ve bakım verenlerin kendi fizikî ve ruhsal sıhhatlerine itina göstermesi, toplumsal ve profesyonel takviyelerden faydalanmaları; özellikli bireye sağlıklı ve sürdürülebilir bir takviye sunabilmelerini sağlıyor.” halinde kelamlarını tamamladı.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı