Uluslararası hakemli mecmua Science’de yayınlanan makale, muhtemel İstanbul zelzelesi konusunda önemli ihtarlar içeriyor.

Aralarında Türk uzmanların da bulunduğu 14 kişilik grup tarafından kaleme alınan makale, “Marmara Ana Fay Çizgisi’nin İstanbul tarafına yanlışsız doğuya hakikat kademeli olarak kırılması” başlığını taşıyor.

Çalışmada, 23 Nisan 2025 tarihindeki 6.2 büyüklüğündeki Marmara zelzelesinin kırılma özelliklerini ve son on yıllardaki bölgesel sismik aktivite modelini, yaklaşık 20 yılı kapsayan sismik katalog kullanılarak tahlil edildi.

Makalenin giriş kısmında, “Türkiye’nin kuzeybatısındaki Ana Marmara Fay Çizgisi (MMF), Avrupa’da en yüksek sismik riski oluşturmaktadır.” tespiti yapılırken, bu bölgede meydana gelen sarsıntılar için, “2025 yılında meydana gelen 6.2 büyüklüğündeki sarsıntı, MMF boyunca 60 yıldan fazla müddettir yaşanan en büyük sarsıntıydı.” denildi.

7 BÜYÜKLÜĞÜNDE SARSINTI UYARISI

Çalışmada, bölgede yaşanan 5 şiddetinden büyük zelzelelerin tahlillerinin yapıldığı belirtilirken, “Doğuya yanlışsız ilerleyen bir dizi 5’ten büyük sarsıntı ve son 15 yılda MMF’nin doğuya gerçek kademeli kısmi kırılmasını gösteriyoruz. Fayın sismik olarak faal kısmı, sürünme ve geçiş segmentlerini içermekte olup, en son sismik aktivitenin bir kısmı, İstanbul’un güneyindeki muhtemelen kilitli Prens Adaları segmentinin yakınında yer almaktadır ve bu segmentin 7 büyüklüğünde bir sarsıntı üretme potansiyeli bulunmaktadır. ” bulgusuna yer verildi.

Bilim takımı, “Analizimiz, MMF’nin bu kısmının gerçek vakitli olarak izlenmesinin gerekliliğini vurgulamaktadır.” ihtarını da yaptı.

Makalede, Kuzey Anadolu Fay Zonu için önemli risk barındıran nitelikte olduğu, “NAFZ Türkiye’nin kuzeybatısındaki Marmara Denizi, daha geniş Avrupa’da sismik tehlike ve risk açısından en besbelli sıcak noktayı temsil etmektedir.” yorumuyla aktarıldı.

KIRILMAMIŞ SEGMENT VAR

“Bu bölge, Anadolu levhasının Avrasya levhasına nazaran sağ yanal kayma suratı yıllık 17-29 mm olan, faal bir transform levha sonu olan Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun batı ucunu içermektedir Yaklaşık bin 200 km uzunluğundaki NAFZ’nin büyük bir kısmı, 20. yüzyılda batıya hakikat ilerleyen 7 büyüklüğündeki sarsıntılar dizisiyle kırılmış ve burada Ana Marmara fayı (MMF) olarak adlandırılan Marmara Denizi segmenti büyük ölçüde kırılmamış kalmıştır.” tespitinin yer aldığı makalede, Kumburgaz bölgesine şöyle işaret edildi:

“2025 Marmara ve 2019 Silivri sarsıntıları, son 60 yılda Marmara Denizi’nde meydana gelen en büyük depremlerdi. Bölge genelinde zelzele tekrarlayıcılarının tespiti ve tahliline dayanarak, her iki merkez üssünün pozisyonu, MMF’nin sürünen Orta Havza bölümünden geçişsel Kumburgaz Havzası bölümüne geçişi işaret etmektedir.” Makaledeki birtakım bulgular şöyle:

OLAYLAR DOĞUYA YANLIŞSIZ GÖÇ EDİYOR

– Son 15 yılda MMF boyunca 5 büyüklüğündeki olayların bariz bir biçimde doğuya gerçek göç ettiğini gözlemledik.

-Bu segment, 2011-2012 yılları ortasında iki 5 büyüklüğünde sarsıntısıyla etkin hale geldi ve sürünen segmentin doğu kenarında yaklaşık 10 km uzunluğunda sismik olarak sessiz bir bölge bıraktı.

– En son olarak, 2025 yılındaki 6.2 büyüklüğündeki Marmara sarsıntısının artçı şokları, yaklaşık 15 km uzunluğundaki sismik olarak sessiz bir bölgenin doğu kenarına yakın bir yerde sona erdi.

-Bu müşahedeler, batı İstanbul’un güneyindeki kilitli segmentlere yanlışsız fayın yakın vakitte doğuya yanlışsız kısmi kırılmasını belgelemektedir.

AVCILAR BÖLGESİ POTANSİYEL RİSK

Makalede, adalar ve Avcılar bölgesine üzerinde detaylı tahliller yer aldı.

Adalar bölgesinin batı ucunda, son zelzeleler nedeniyle değerli statik tansiyon değişimi yaşanmadığı, buna karşılık, Avcılar ve adaları segmentleri ortasındaki fay zonu, son 15 yılda bol ölçüde sismik aktivite yaşandığına dikkat çekilen bilimsel makalede, ayrıyeten şu bulgular paylaşıldı:

-Marmara Denizi bölgesindeki öteki küçük ve orta şiddetteki sarsıntılar, İstanbul’un çabucak güneyindeki kilitli Prens Adaları kısmına gerçek doğuya yanlışsız tercihli bir kırılma yayılımı sergilemiştir.

-Batıdaki sürünen fay kısmının yüklemeye katkıda bulunabileceğini ve bir dizi orta büyüklükteki olayda ilerleyici gerilim transferine ve kısmi kırılmaya neden olabileceğini öne sürüyoruz. Evvelki ana şoklardan gelen gerilim geçmişi , evvelki kırılmaların kenarlarındaki kayma gerilimini artırır ve böylelikle on yıllık ölçekte doğuya hakikat bir olay göçünü teşvik edebilir.

AVCILAR SEGMENTİ UYARISI

Makalede bilgilerin yorumlanması sonucunda, Kumburgaz ve adalar ortasındaki Avcılar segmentinde kalan bölgeye dikkat çekildi ve bu bölgenin sarsıntı potansiyeli için ikaz yapıldı. Makalede bu bulgu şöyle paylaşıldı:

“Son 10 yılda Ana Marmara Fayı’nda meydana gelen evvelki zelzele kırılmalarıyla birlikte, 6.2 büyüklüğündeki sarsıntı dizisi, Kumburgaz ve kilitli Prens Adaları segmenti ortasında, Avcılar segmentinde sırf 15-20 km uzunluğunda düşük sismik aktiviteye sahip bir bölge bırakmaktadır. 2019 yılında 5.8 büyüklüğündeki sismik dizisi de emsal halde sakin bir alanda başladığı için, sonuçlarımız bu sismik olarak sessiz segmentin bir sonraki orta ila büyük zelzeleler için mümkün bir aday olduğunu göstermektedir.”

“Bu segment, gelecekte 6 büyüklüğünde bir sarsıntısı tetikleyecek kadar büyüktür ve bu da kilitli Prens Adaları segmenti üzerindeki statik tansiyonu daha da artıracaktır. Prens Adaları segmentinin batı kenarı da daima olarak sismik olarak etkindir.”

“Bu çalışma, kilitli Prens Adaları kısmının batısındaki fay segmentinin ortaya çıkan kritik sismotektonik değerini vurgulamaktadır. Doğuya gerçek devam eden kilit açma potansiyeli ve İstanbul fay kıvrımında Prens Adaları kısmına yanlışsız lokalize olan daima sismik aktivite göz önüne alındığında, fayın bu kısmı gelecekteki bir zelzelenin kaynağına konut sahipliği yapabilir.”

Makeleyi yorumlayan Profesör Okan Tüysüz de, “Marmara Denizi’nde kimi kesitlerde fayların yavaş hareket ettiğini ve bu bölgelerde kısa vadede zelzele beklenmediğini belirten Tüysüz, buna rağmen Mimar Sinan açıklarından Adalar ve İzmit Körfezi’ne uzanan fay zonunun uzun müddettir kırılmadığını ve risk taşıdığını lisana getirdi.”