Emekli Fen Bilgisi Öğretmeni Rıfat Özdemir’in tabiat yürüyüşü sırasında dikkatini çeken pelemir bitkisinin yeni bir tıp olduğu ortaya çıktı.  Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi ve Herbaryum Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hasan Yıldırım ve takımının değerlendirmeleri sonucunda bitkiye,  “Cephalaria cameliensis”, Türkçe olarak da “Çameli pelemiri” ismi verildi.

Türkiye florası, bilim insanlarının yürüttüğü dikkatli arazi ve laboratuvar çalışmaları sayesinde her yıl yeni çeşitlerle zenginleşmeye devam ediyor. Bu keşiflerin en yenisi, Denizli’nin tabiata saygısıyla bilinen sakin ilçesi Çameli’den geldi. Yaklaşık iki yıldır süren Biyoçeşitlilik Envanteri çalışmaları sırasında fark edilen ve ayrıntılı incelemeleri tamamlanan bitki, Cephalaria cameliensis ismiyle bilim dünyasına tanıtıldı.

Bitkinin keşif sürecini anlatan Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Yeni tıp birinci olarak, bölgenin tabiatını yakından takip eden ve arazi gözlemleriyle çalışmalara pahalı katkılar sunan emekli öğretmen Rıfat Özdemir tarafından fark edildi. Ardından Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmından Prof. Dr. Ramazan Süleyman Göktürk ile birlikte yürüttüğümüz kapsamlı morfolojik değerlendirmeler, bitkinin mevcut cinslerle örtüşmediğini ortaya koydu. Çeşidin yakın akrabalarından ayrıldığı noktaları moleküler seviyede netleştiren ISSR tahlilleri ise Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Fen Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Ergun Kaya tarafından titizlikle gerçekleştirildi. Bilimsel çalışmanın tamamlanmasıyla birlikte çeşidin bilim için büsbütün yeni olduğu kanıtlandı ve makale, taksonomi alanının saygın mecmualarından Phytotaxa’da yayımlanarak milletlerarası literatüre girdi” dedi.

“Tür, ağır otlatma baskısı nedeniyle tehlikede”

Prof. Dr. Yıldırım, “Araştırma sonuçlarına nazaran Cephalaria cameliensis, sadece Denizli–Çameli ve Muğla–Fethiye ortasında yer alan dar bir coğrafyada, 1350–1850 metre ortasındaki habitatlarda yayılış gösteriyor. Çeşidin genel görünümü, yaprak yapısı ve çiçek özellikleri; Cephalaria saldaensis, Cephalaria dirmilensis ve Cephalaria lycica üzere yakın tiplerden bariz farklar taşıyor. Moleküler tahliller de bu ayrımı güçlü halde destekleyerek tıbbın bağımsız bir takson olduğunu doğruladı. Tıbbın hayat alanının hudutlu olması ve bölgede gözlenen ağır otlatma baskısı nedeniyle, Cephalaria cameliensis’in IUCN kriterlerine nazaran ‘Tehlikede (EN)’ kategorisinde değerlendirilmesini öneriyoruz” diye konuştu.

“Ülkemiz bu bitki için değerli bir merkez”

Türün dünyadaki dağılımına değinen Prof. Dr. Yıldırım, “Cephalaria cinsi dünya genelinde yaklaşık 100 tıp ile temsil edilen, Akdeniz Havzası’ndan Orta Asya’ya ve Güney Afrika’nın Cape bölgesine kadar uzanan geniş bir yayılışa sahip bir kümedir. Türkiye ise bu cins için değerli bir çeşitlenme merkezi olup, yakın devir çalışmalarla birlikte en az 47 çeşidin varlığı kesin olarak ortaya konmuştur; bu cinslerin neredeyse yarısı endemiktir. Son tanımlanan Cephalaria cameliensis ve Cephalaria dumanii cinslerinin de eklenmesiyle Türkiye’deki toplam Cephalaria tıp sayısı 49’a yükselmiş, böylelikle ülkemizdeki endemik Cephalaria çeşitlerinin sayısı da 25’e ulaşmıştır. Bu artış, Anadolu’nun cins içindeki global değeri ve yüksek endemizm oranını daha da bariz hâle getirmektedir” dedi.

Prof. Dr. Yıldırım, “Çameli, doğasını müdafaayı bilen, misafirperver insanlarıyla her vakit yanımızda olan özel bir ilçe. Bu keşif, hem Anadolu’nun eşsiz ekolojik mirasını hem de lokal halkın hassaslığının bilime nasıl katkı sağlayabileceğini bir defa daha gösterdi. Çalışmamızın gerçekleşmesinde sundukları takviyelerden dolayı Çameli Belediyesine ve Belediye Başkanı Cengiz Arslan’a teşekkür ediyoruz. Tabiatın gizli hoşluklarını gün yüzüne çıkaran bu cins keşiflerin artması, Anadolu biyotasının şimdi keşfedilmeyi bekleyen zenginliğini gözler önüne seriyor” diye konuştu. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı