Alzheimer hastalığı, hem dünyada hem de Türkiye’de giderek artan kıymetli bir halk sıhhati sorunu olarak öne çıkıyor. Son yıllarda ise beslenmenin, bilhassa beynin güç metabolizmasını maksat alan yaklaşımların, Alzheimer tedavisinde destekleyici bir rol oynayabileceği tartışılıyor.

Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı ve Beslenme ve Diyetetik Kısmı Lideri Prof. Dr. Murat Baş, Alzheimer ve beslenme ilgisini ele alan aktüel bilimsel çalışmalara dikkat çekerek, ketojenik diyetin beyin güç kullanımı üzerindeki potansiyel tesirlerinin araştırıldığını vurguluyor. Prof. Dr. Murat Baş’a nazaran keton cisimlerinin beyin için alternatif bir güç kaynağı oluşturması, Alzheimer’da görülen glukoz kullanımındaki bozulmalar açısından umut verici bir yaklaşım olarak bedellendiriliyor.

Bilimsel çalışmalar, ketojenik diyetin Alzheimer hastalığında beyin işlevlerini ve bilişsel fonksiyonların korunmasını destekleyebileceğine işaret ediyor; bu alandaki bulgular ise giderek artıyor.

Dünya genelinde yaklaşık 55 milyon kişiyi etkileyen Alzheimer, demansın en yaygın nedeni olarak kabul ediliyor. Türkiye’de ise 700 binin üzerinde hastayı ilgilendiren bu hastalığın günümüzde kesin bir tedavisi bulunmuyor. Mevcut yaklaşımlar daha çok semptomların denetim altına alınmasına ve hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılmasına odaklanıyor. Prof. Dr. Murat Baş, bu noktada beslenme temelli stratejilerin, bilhassa de ketojenik diyetin, destekleyici bir seçenek olarak kıymetlendirilmesi gerektiğine dikkat çekiyor…

Ketojenik diyet, bedeni alıştığı güç tertibinden çıkarıp farklı bir “yakıt sistemine” geçiren özel bir beslenme modeli olarak biliniyor. Yani ketojenik diyette karbonhidrat çok önemli formda kısıtlanıyor, yağ oranı artırılıyor, protein ise denetimli tutuluyor. “Burada emel, bedeni ketozis denen metabolik duruma sokmak. Bu durumda beden güç için glukoz yerine yağdan üretilen ketonları kullanmaya başlıyor” diyen Prof. Dr. Murat Baş, Alzheimer hastalığında beynin güç kullanımında önemli bir sorun yaşandığına dikkat çekiyor: “Sağlıklı bir beyinde temel güç kaynağı glukozdur. Fakat Alzheimer hastalığında beynin glukozu kullanma kapasitesi azalır. Nöronlar adeta aç kalır. Bu noktada keton cisimcikleri, beyin için alternatif ve daha kolay kullanılabilen bir yakıt haline gelir”… 

Araştırmalara nazaran ketojenik diyetin Alzheimer hastalarında tedaviye olumlu tesir ettiğine dikkat çeken Prof. Dr. Murat Baş, “Ketojenik diyet karbonhidratı önemli biçimde kısıtlayıp yağdan güçlü bir beslenme modeli sunarak bedeni keton üretimine yönlendiriyor. Böylelikle beyin, glukoz yerine ketonları güç kaynağı olarak kullanabiliyor. Yani beynin aç kalan hücrelerine alternatif bir güç kapısı açılıyor” formunda konuşuyor. 

10 Klinik Çalışma, 691 Hastada Dikkat Çeken Sonuçlar

2024 yılında The Journal of Nutrition, Health & Aging dergisinde yayımlanan kapsamlı bir derleme, Alzheimer hastalarında ketojenik diyet ve orta zincirli trigliserit (MCT) bazlı beslenme yaklaşımlarını inceleyen 10 farklı klinik çalışmayı tahlil etti. Toplam 691 Alzheimer hastasının yer aldığı bu çalışmalarda, ketojenik yahut MCT yağdan varlıklı diyet uygulanan bireylerde bilişsel fonksiyonlarda manalı güzelleşmeler saptandı.

Prof. Dr. Murat Baş, bu bulguları şöyle kıymetlendiriyor:

“Mini Mental Durum Testi (MMSE) ve ADAS-Cog üzere bilişsel kıymetlendirme testlerinde besbelli puan artışları görülmesi son derece kıymetli. Bu, diyetin sırf teorik değil, klinik olarak da ölçülebilir bir tesir yaratabildiğini gösteriyor.”

Ketojenik Diyet Herkese Uygun Değil 

Ketojenik diyetin Alzheimer üzerindeki tesirleri sırf tek bir çalışmaya dayanmıyor. Experimental Gerontology, Progress in Neurobiology ve Frontiers in Nutrition gibi saygın mecmualarda yayımlanan araştırmalar, ketonların beyin hücrelerinde güç üretimini artırabildiğini, oksidatif gerilimi azaltabileceğini ve kimi hastalarda hafıza performansını destekleyebileceğini ortaya koyuyor.

Literatürdeki ortak noktaya dikkat çeken Prof. Dr. Murat Baş, “Bu çalışmaların büyük kısmı, ketojenik yaklaşımın Alzheimer’da bozulan güç istikrarını kısmen de olsa tekrar kurabildiğini söylüyor. Lakin bilim insanları bu etkiyi ‘umut verici ancak sınırlı’ olarak tanımlıyor” diyor. 

Her bilimsel bulguda olduğu üzere, ketojenik diyetin de riskleri bulunuyor. İncelenen çalışmalarda birtakım iştirakçilerde trigliserit ve LDL kolesterol seviyelerinde artış gözlendi. Ayrıyeten diyetin katı yapısı nedeniyle kimi hastaların uzun müddet ahenk sağlayamadığı bildirildi. Ketojenik diyetin herkese uygun olmadığına dikkat çeken Prof. Dr. Murat Baş, “Özellikle kalp-damar hastalığı, lipid metabolizma bozuklukları olan bireylerde kesinlikle tabip ve diyetisyen denetiminde planlanmalıdır” biçiminde ikazda bulunuyor. 

Alzheimer’da Beslenme Ömür Kalitesini Yükseltiyor 

Mevcut çalışmaların değerli bir kısıtlılığı, mühletin ekseriyetle 8–12 hafta ile sonlu olması. Uzun yıllar süren bir hastalık olan Alzheimer’da, ketojenik diyetin uzun vadeli tesirleri ve güvenliği şimdi net değil.

Prof. Dr. Murat Baş, bu noktada temkinli optimistlik daveti yapıyor:

“Bugün için şunu söyleyebiliriz: Ketojenik diyet Alzheimer’da birtakım ilaçların tesirini taklit edebilir, hatta destekleyebilir. Lakin ilacın yerini alacak mucizevi bir tahlil olarak görülmemelidir.”

Alzheimer hastalığıyla çabada beslenme, giderek daha güçlü bir tamamlayıcı öge haline geliyor. Ketojenik diyet, beynin güç krizine alternatif bir yol sunarak umut verici bir pencere açıyor. Lakin uzmanlar, bu yaklaşımın şahsa özel, denetimli ve bilimsel bilgiler ışığında uygulanması gerektiği konusunda hemfikir.

Prof. Dr. Murat Baş, “Beslenme, Alzheimer’da tek başına bir tedavi değil; lakin gerçek planlandığında hastaların ömür kalitesine manalı katkılar sunabilecek güçlü bir araçtır. Önümüzdeki yıllarda daha büyük ve uzun müddetli çalışmalarla bu tablonun çok daha netleşeceğine inanıyoruz” halinde kelamlarını tamamlıyor. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı