Çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEBH) 2000’li yıllarda %5 oranındayken, günümüzde bu oran %9’lara kadar çıkabiliyor. Bu rahatsızlıkların ailevi, genetik ya da çevresel faktörlerden kaynaklandığını düşünülüyor. Lakin son vakitlerde parasetamol üzere sık kullanılan ilaçların bu rahatsızlıklara neden olduğu tarafında argümanlar anne adaylarının başında soru işaretleri oluşturabiliyor. Bilimsel datalar, bu mevzudaki telaşların birçoklarının abartılı olabileceğini gösteriyor. Zira bugüne kadar yapılan bilimsel çalışmalar, parasetamol ile otizm yahut DEHB ortasında direkt bir nedensellik kurulamamış olduğunu gösteriyor. Bilakis, hamilelikte tedavi edilmemiş yüksek ateşin bebeğe verebileceği zararın, denetimli ilaç kullanımına nazaran çok daha önemli olabileceği kabul ediliyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Bayan Hastalıkları ve Doğum Bölümü’nden Doç. Dr. Taha Takmaz, hamilelikte parasetamol kullanımı ve bebeğe tesiri ile ilgili bilgi verdi. 

İlaçlarınızı doktor kontrolünde kullanın

Son 10 yılda yayımlanan birtakım gözlemsel yani bilimsel datalara dayalı olmayan çalışmalarda, hamilelikte parasetamol kullanımının çocuklarda otizm yahut DEHB riskini az da olsa artırabileceğini argüman edilmektedir. Lakin bu çalışmaların birçok, annenin kendi beyanına dayanmakta ve kullanılan ilacın dozu, mühleti, hangi haftada alındığı üzere detaylar net olmamaktadır. Yani bilimsel bilgilere nazaran; hamilelikte enfeksiyon yahut grip üzere nedenlerle anne adayının ateşinin çıkması, parasetamol kullanımından daha önemli riskler doğurabilmektedir. Mevcut klinik uygulamada parasetamol bu durumda en inançlı ve en sık kullanılan seçenektir. Dikkat edilmesi gereken asıl konular ise gerektiğinde, en düşük tesirli doz, en kısa mühlet kullanım, kronik ve yüksek dozdan uzak durmaktır.

Yüksek ateş anne ve bebeği için risk oluşturabilir 

Hamilelikte bilinen çiğ balık yememek, ağır sporlardan kaçınmak yahut uykuya dikkat etmek üzere tavsiyelerin yanında ekseriyetle hekimler “parasetamol içeren ilaçları kullanmayın” üzere bir ikazda bulunmamaktadır. 40 haftaya yakın süren hamilelik sürecinde anne adayları grip dr olabilir, enfeksiyon riskiyle karşılaşabilir yahut yüksek ateş şikayetleri yaşayabilir. Bu noktada anne adayını takip eden bayan hastalıkları ve doğum uzmanının hem anneyi hem de bebeği düşünerek önerdiği birtakım ilaçlar olabilmektedir. Bu ilaçlar anne adayının uygunlaşması için kıymetlidir. Anne adayının sağlıklı olması, bebeğin de sağlıklı olması manasına gelmektedir.

Parasetamol çoklukla ateş ve enfeksiyon için kullanılmaktadır; hamilelikte yüksek ateşin kendisinin bile bebek için riskli olabileceği unutulmamalıdır. Yani ilacın kendisi değil, ilacı gerektiren hastalık da otizm ve DEHB’ten sorumlu olabilir. Birden fazla vakit altta yatan faktörler; örneğin annenin ateşi, enfeksiyonu yahut genetik eğilimler bu bağlantıyı açıklayabilmektedir. Bilimde buna korelasyon denir; korelasyonun varlığı tek başına nedensellik manasına gelmez.

Araştırmalar otizm ve DEHB’in parasetamol içeren ilaçlarla direkt nedensellik münasebeti olmadığını söylüyor

2024’te JAMA’da (Journal of the American MedicalAssociation) yayımlanan ve 2,5 milyon çocuk içeren İsveç çalışmasında hamilelikte parasetamol kullanımının otizm, DEHB yahut zihinsel gerilik riskini artırmadığı gösterilmektedir. Bu sonuç, evvelki küçük risk sinyallerinin aslında ailevi, genetik ya da çevresel faktörlerden kaynaklandığını düşündürmektedir. 2025 yılında Mount Sinai Hastanesi’nden çıkan bir derlemede 46 çalışma incelenmiş ve “yüksek kaliteli araştırmalarda risk sinyali biraz daha belirgin” denilmiştir. Harvard’lı araştırmacılar da “nedensellik kanıtlanmamış olsa da, bilhassa uzun vadeli yahut yüksek doz kullanımda temkinli olunmalı” daveti yapmıştır.

Bu açıklamalar basında “parasetamol otizm yapıyor” başlıklarıyla yer bularak halk ortasında dehşet ve kaygıya neden olsa da bugün ACOG (Amerikan Obstetri ve Jinekoloji Derneği), “Nedensellik yok, parasetamol hâlâ inançlı ve gerekli bir seçenek” demektedir. SMFM (Maternal-Fetal Tıp Derneği), “Kanıtlar sonuçsuz, lakin ilacı bırakmak anne-bebek sıhhatine ziyan verebilir” ikazında bulunmaktadır. DSÖ (Dünya Sıhhat Örgütü) ise Eylül 2025’te, parasetamol ile otizm ortasında dengeli bir bağ bulunmadığını açıklamıştır.

Peki neden bazen “risk artışı” tez ediliyor?

Bilim insanları bazen risk artışı görünmesinin dört temel nedeni olabileceğini belirtmektedir. Parasetamol çoğunlukla ateş ve enfeksiyon için kullanılmaktadır. Asıl riskli olan durum ilaç değil, hastalığın kendisi olabilir. Çalışmalarda annelerden “hamileliğinizde ilaç aldınız mı?” diye sorulmaktadır; bu data kusurlu olabilir, zira yıllar sonra alınan bir beyana dayanmaktadır. Tek seferlik kullanım ile aylarca yüksek doz kullanım ortasında ayrım olmamaktadır. Bu nedenle bilimsel bir desteği yoktur.

Mevcut bilimsel bilgiler hamilelikte yüksek ateşin tedavi edilmediği takdirde bebek için önemli riskler doğurabileceğini söylemektedir. Mevcut klinik uygulamada parasetamol bu durumda en inançlı ve en sık kullanılan seçenektir. Dikkat edilmesi gereken asıl konular ise; gerektiğinde, en düşük tesirli doz, en kısa müddet kullanım, kronik ve yüksek dozdan uzak durmak olarak sıralanabilmektedir.

Bugünkü bilgilerimiz; parasetamolün hamilelikte otizme yol açtığına dair güçlü bir ispat olmaması, büyük ve muteber çalışmaların bu iddiayı desteklemiyor oluşu, alandaki pahalı ve kıymetli kuruluşların parasetamolün gerekli olduğunda inançla kullanılabileceğini söylüyor olması halinde özetlenebilir. Lakin bilim kesin bir noktada değildir; yüksek doz ve uzun vadeli kullanım konusunda daha fazla çalışmaya gereksinim olduğunun da unutulmaması gerekir.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı