Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, depresyonun ‘acil çıkış’ ile çözülebilecek bir durum olup olmadığı, kriz anlarında hangi adımların izlenebileceği hakkında bilgi verdi.

Depresyondan ‘acil çıkış’, ekseriyetle mümkün olmayan, gerçek dışı bir beklenti!

Depresyonun, çağdaş ömrün en yaygın ve zorlayıcı ruh sıhhati sıkıntılarından biri olduğunu tabir eden Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Özellikle kriz anlarında yahut belirtilerin ansızın şiddetlendiği akut periyotlarda, bireyler doğal olarak ‘hemen bir çözüm’ yahut ‘acil çıkış’ arayışına girerler.” dedi. 

‘Depresyondan acil çıkış’ tabirinin klinik olarak mümkün olup olmadığını pahalandıran Demir, “Klinik psikoloji ve psikiyatri açısından bakıldığında, depresyondan ‘acil çıkış’ sözü, çoklukla mümkün olmayan, gerçek dışı bir beklentidir. Depresyon, beyindeki nörotransmiter dengesizlikler, bilişsel çarpıtmalar ve davranışsal döngülerle karakterize karmaşık bir hastalıktır. Birkaç saat içinde büsbütün güzelleşmek, kırık bir kemiğin anında kaynaması üzere, biyolojik ve ruhsal süreçlere karşıttır. Fakat, bu karamsar olmak gerektiği manasına gelmez. Gerçekçi olan, akut kriz anlarında belirtileri süratlice hafifletmek, yıkıcı davranışları önlemek ve profesyonel yardım alana kadar stabilizasyonu sağlamaktır. Bu, ‘acil çıkış’ değil, ‘acil durum yönetimi’ olarak isimlendirilebilir. Burada hedef duygusal çöküşün derinleşmesini durdurmak ve kişiyi inançlı bir yere çekmektir.” formunda konuştu.

En öncelikli bilimsel müdahale, can güvenliğini sağlamak!

Bireyleri en çok ‘hemen bir çözüm’ arayışına iten akut depresyon belirtilerinden bahseden Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Hayattan zevk alamama halinin dayanılmaz bir boyuta ulaşması, güya fizikselmiş üzere hissedilen ağır bir iç kasveti ve ruhsal acı, ansızın ve zorlayıcı bir biçimde ortaya çıkan intihar fikirleri ile saatlerce süren uykusuzluk yahut tam karşıtı, yataktan çıkamama hali en acil tahlil arayışının tetikleyicileridir.” dedi.

Ani bir depresif çöküş yaşayan kişinin birinci 24 saat içinde uygulayabileceği, bilimsel olarak desteklenen ve Davranışsal Aktivasyon (Behavioral Activation) ile Duygusal Düzenleme (Emotion Regulation) unsurlarına dayanan adımlar olduğunu aktaran Demir, şöyle devam etti:

“İlk adım acil güvenlik tedbiri alınmasıdır. Profesyonel yardım aranmalı, intihar niyeti varsa, 112 yahut bir kriz çizgisi aranmalı ya da acil servise başvurulmalı. En öncelikli bilimsel müdahale, can güvenliğini sağlamaktır. Bu, hayat kurtarıcı birinci adımdır. İkinci adım ‘5 dakika kuralı’dır. O anki vazifesi (yataktan çıkmak, duş almak, bir bardak su içmek) yalnızca 5 dakika boyunca yapmayı hedefleyin. Bu davranışsal aktivasyon prensibidir. Depresyon, hareketsizlikle beslenir. Küçük bir muvaffakiyet bile beynin ödül sistemini yavaşça tetikleyebilir. Üçüncü adım biyolojik düzenleme yapılmasıdır. Vagus sonu aktivasyonu yardımcı olabilir. Yüzünüzü soğuk suyla yıkayın yahut ensenize soğuk bir kompres uygulayın. Vagus sonu uyarımı, bedenin ‘savaş ya da kaç’ yansısını yavaşlatarak, sakinleşme reaksiyonunu hızlandırır. Bu, akut anksiyete ve panik durumunda tesirlidir. Nefes idmanlarından bilhassa kare nefes (4 saniye al, 4 saniye tut, 4 saniye ver, 4 saniye tut) tekniği, bedenin otonom hudut sistemini şuurlu olarak denetim etmenin ve kalp atış suratını yavaşlatmanın en süratli yoludur.”

Bu teknikler belirtileri azaltır fakat depresyonun nedenini çözmez! 

Dördüncü adım olarak ortam değiştirilmesi gerektiğini kaydeden Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Evdeyseniz odanızı değiştirin, mümkünse 10 dakikalık kısa bir yürüyüş yapın. Beyin, bulunduğu ortamla güçlü bir biçimde ilgi kurar. Fizikî ortamı değiştirmek, beynin niyet döngüsünü kırmasına yardımcı olur.” dedi.

Dikkat dağıtma tekniklerinin de tesirli olabileceğini söz eden Demir, “5-4-3-2-1 Topraklama Tekniğini (5 gördüğün, 4 dokunduğun, 3 duyduğun, 2 kokladığın, 1 tattığın şeyi söyleme) deneyin. Bu teknik, zihni yıkıcı fikir döngüsünden o anki gerçekliğe odaklanmaya zorlar. Kısa vadede süratli tesir gösteren müdahaleler, ‘acil çıkış’ sağlamasa da, çöküş anının şiddetini azaltmada hayli tesirlidir. Bu teknikler belirtileri yönetmede son derece tesirlidir, lakin depresyonun temel nedenini ortadan kaldırmazlar. Bir ağrı kesici üzeredirler; ağrıyı dindirir fakat kırığı tedavi etmezler.” açıklamasını yaptı.

Bu belirtiler acil müdahale gerektiriyor!

Depresyonun acil müdahale gerektirdiği durumlar olduğuna vurgu yapan Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Kişinin faal olarak kendini yaralama yahut intihar planları yapması, diğerlerine ziyan verme niyetlerinin ortaya çıkması, gerçeklikle bağın koptuğu sanrılar yahut halüsinasyonlar görmeye başlaması, günlerce banyo yapmamak, yemek yememek yahut su içmemek üzere belirtilerde kişi vakit kaybetmeden acil yardım yahut bir ruh sıhhati uzmanına başvurmalı.” dedi.

Demir ayrıyeten, bu durumların yalnızca ruhsal değil, birebir vakitte biyolojik ve toplumsal bir acil durum olduğunun ve hastane yatışını gerektirebileceğinin altını çizdi.

Depresyon bir irade eksikliği değil, beyin hastalığı!

Toplumda sıkça duyulan ‘moralini yükselt, düşünme, kafanı dağıt’ üzere tekliflerin, depresyon yaşayan bir kişi için yetersiz ve hatta ziyanlı olabileceğine dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Depresyon bir irade eksikliği değil, beyin hastalığıdır. Kişinin ‘moralini yükseltme’ gücü, hastalığın kendisi tarafından bloke edilmiştir. Bu çeşit teklifler, bireye ‘yeterince çabalamıyorsun’ bildirisini verir. Bu da var olan suçluluk ve değersizlik hislerini pekiştirir, kişiyi daha da izole eder.” ikazını yaptı.

Depresyondaki bireye acil durumlarda nasıl takviye olunması gerektiği konusunda tekliflerde bulunan Demir, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Doğrulama ve empati değerli. ‘Şu an ne kadar acı çektiğini anlamaya çalışıyorum. Yalnız değilsin’ üzere tabirlerle hislerini doğrulayın. ‘Kafanı dağıt’ yerine, ‘sana su getireyim mi?’ yahut ‘hastaneyi birlikte arayalım mı?’ üzere somut ve kolay vazifeler teklif edin. İntihar riski varsa, kişiyi yalnız bırakmayın ve profesyonel yardım almasını sağlayın. Unutmayın, bu teknikler tedavi değil, akut kriz anını atlatma maharetleridir. Depresyon bir maratondur, sprint değil. ‘Acil çıkış’ yerine, ‘güvenli yönetim’ ve profesyonel yardım arayışı en bilimsel ve gerçekçi yaklaşımdır. Kriz anında atılacak her şuurlu küçük adım, güzelleşme seyahatinin bir parçasıdır.” 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı