Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, akran zorbalığı konusunu kıymetlendirdi.

Siber zorbalık ferdî aksiyonlardan çıkarak organize bir yapıya büründü

Günümüzün en büyük tehditlerinden biri olan siber zorbalığın, temiz bir toplumsal medya atışmasının çok ötesinde, kasıtlı ve organize bir “psikolojik savaş” aracına dönüştüğünü belirten Prof. Dr. Tarhan, bu durumun global bir tehdit olduğunu ve bilhassa gençlerin ruh sıhhatini amaç aldığını vurguladı.

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bir aksiyonun “zorbalık” sayılabilmesi sistematik olması, kasıtlı olması, tekrarlayıcı olması ve taraflar ortasında bir güç dengesizliği bulunması halinde kriterlerin olması gerektiğini söz ederek, “Bu kriterler karşılandığında, ortada net bir kabahat vardır. Bu cürmü işleyenlerin de kesinlikle bir bedel ödemesi gerektir, aksi takdirde toplumda güçlü olanın zayıfı ezdiği bir siber anarşi hâkim olur.” dedi.

Siber zorbalığın artık ferdi aksiyonlardan çıkarak organize bir yapıya büründüğünü belirten Prof. Dr. Tarhan, “Bir küme, maksat aldığı kişiyi itibarsızlaştırmak için troll orduları üzere faaliyet gösteriyor. Bu, politik bir proje yahut bir ruhsal savaş atılımı olabilir. İngiltere’nin 2015 yılında, askeri bir terim olan ‘tugay’ ismini kullanarak bir toplumsal medya ünitesi kurması, devletlerin bu alanı ne kadar ciddiye aldığının en net delilidir. Hedef, dezenformasyon yaymak yahut maksatları itibarsızlaştırmaktır.” tabirinde bulundu.

Siber zorbalık gençler ortasında çok yaygın

Siber zorbalığın bilhassa gençler ortasında kaygı verici boyutlara ulaştığını sayılarla söz eden Prof. Dr. Tarhan, “Yapılan çalışmalar, akran zorbalığı kurbanı olan gençlerin oranının her üç gençten biri olduğunu gösteriyor. Fakat husus siber zorbalığa gelince bu oran yüzde 40’lara kadar çıkıyor. Bu, global bir ruh sıhhati tehdididir.” diye konuştu.

Siber zorbalığın gençler üzerindeki yıkıcı tesirlerine vurgu yapan Prof. Dr. Tarhan, “Bu durum, ergenlerde önemli okul reddi, akademik başarıda düşüş, içe kapanma, depresyon ve telaş bozukluklarına yol açıyor.” dedi.

Prof. Dr. Tarhan, özellikle “akademik zekâsı yüksek lakin toplumsal ve duygusal hünerleri zayıf” çocukların zorbalığa karşı daha savunmasız olduğunu ve bu çocukların toplumsal bağlantı bozuklukları açısından kıymetlendirilmesi gerektiğini belirtti.

Evde şiddet varsa çocuk zorbalığı öğreniyor

Zorbalığın temelinde ekseriyetle çocuğun aile içinde öğrendiği yanlış sorun çözme sistemlerinin yattığını belirten Prof. Dr. Tarhan, “Çocukluk agresyonlarında birinci sırada canlı örnekler, yani aile içi tavırlar gelir. Konutta ‘vurdum mu oturturum’ kültürünü gören çocuk, hak arama formülü olarak zorbalığı öğrenir.” dedi.

Ergenlik periyodunun, gençlerin hayatı keşfettiği ve toplumsal marifetlerini geliştirdiği “normal şizofrenik bir dönem” olarak tanımlanabileceğini belirten Prof. Dr. Tarhan, bu süreçte hislerin mantığın önüne geçtiğini ve gençlerin sonunu düşünmeden hareket edebileceğini tabir etti.

“Ergenden sıfır kusur beklemek gerçekçi değil, tam bilakis ziyanlıdır. Gençlerin kusur yapma hakkı vardır, zira hayatı bu türlü öğrenirler.” diyen Prof. Dr. Tarhan, “Aile, bilhassa şiddet ve palavra üzere temel hususlarda net bir hal alarak çocuğa duygusal ve toplumsal sonları öğretmelidir. Tıpkı bir binanın kapıları, pencereleri üzere, hislerin da sonları vardır.” diye konuştu.

İyiliklerin yaygınlaştığı bir ortamda zorbalık barınamaz

Zorbalığın yalnızca vurmakla, kırmakla sonlu olmadığını belirten Prof. Dr. Tarhan, fiziksel, sözel ve toplumsal olmak üzere şiddetin üç farklı yüzü olduğunu, zorbalığı uygulayan bireylerin çoklukla özgüven eksikliği yaşadığını ve diğerlerini ezerek, değersizleştirerek kendi egolarını tatmin etmeye çalıştıklarını söyledi.

Okullarda artan akran zorbalığına karşı geliştirilen mevcut programların “kötülükle mücadele” üzerine odaklanarak eksik kaldığını söz eden Prof. Dr. Tarhan, “Karanlıkla çabanın en hoş usulü bir mum yakmaktır. Zorbalığı önlemenin en tesirli yolu da sınıflarda düzgünlüğü, paylaşmayı ve yardımlaşmayı artırmaktır. Ulusal Eğitim, ‘Rastgele Yeterlilik Projeleri’ni hemen siyaset haline getirmelidir.” dedi.

Prof. Dr. Tarhan, Kaliforniya’daki okullarda muvaffakiyetle uygulanan “Rastgele Yeterlilik Projesi” ni örnek göstererek, “Öğrencilere, bir yaşlı bakımevinde yahut bir engelli merkezinde çalışmaları karşılığında kredi veriliyor. Gençler hem mağduriyeti görüyor hem de düzgünlük yapmanın getirdiği manevi hazzı tadarak bu davranışları pekiştiriyor.” tabirinde bulundu.

Akran zorbalığının global bir sorun haline geldiğini ve Finlandiya üzere ülkelerin buna tahlil aradığını belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bizim kültürümüzde yalnızca kötüyle uğraş etmek yoktur, tıpkı vakitte iyiyi güçlendirip artırmak vardır. Güzelliklerin yaygınlaştığı bir ortamda zorbalık zati barınamaz.” diye konuştu.

Zorbalığa uğramanın temeli de meskende atılıyor

Zorbalığın temelinde ekseriyetle ergenin meskende yaşadığı “insan yerine konulmama” hissinin yattığını belirten Prof. Dr. Tarhan, ailelere çocuklarıyla irtibat kurma biçimleri konusunda hayati ikazlarda bulunarak, “Sen adam olmazsın, akılsızsın” üzere çocuğun kişiliğini amaç alan tenkitlerin, özgüvenini yok edeceğini ve onu zorbalık kurbanı olmaya aday hale getireceğini, yanlışsız eleştirinin “Sen düzgün bir çocuksun lakin şu davranışın şu münasebetle hakikat değil” diyerek, yalnızca davranışı ve eforları gerekçesiyle eleştirmek olduğunu anlattı.

Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, baskı ve dehşet kültürlerinde yetişen çocukların “sorma, düşünme, itaat et” mottosuyla büyüdüğünü, bunun da teşebbüsçü ve yenilikçi olamayan, yalnızca itaat eden jenerasyonlara neden olduğunu kaydederek, “Sessiz sakin bir toplum olur lakin ufak bir sorunda büyük patlamalar yaşanır.” dedi. 

Aile içinde monolog yerine diyalog temel alınmalı

Zorbalık uygulayan şahısların de aslında kendi zayıflıklarını kapatmaya çalışan, kendileriyle yüzleşemeyen bireyler olduğunu tabir eden Prof. Dr. Tarhan, “Bu döngünün kırılabilmesi için aile içinde monolog yerine diyaloğun temel alınması gerekir. Bizim kültürümüzde ‘su büyüğün, sus küçüğün’ üzere artık çağa uymayan kalıp niyetler var. Bu halde yetiştirilen ‘hanım hanımcık, efendi’ çocuklar, saygılı olsalar da kendilerini ezdirdikleri için zorbalığa kurban olmaya adaydırlar.” diyerek, bu gençlere “hayır deme becerileri” ve girişkenlik eğitimlerinin verilmesinin kaide olduğunu söyledi.

Sosyal ve duygusal zekânın, en az akademik zekâ kadar hayati olduğunun altını çizen Prof. Dr. Tarhan, sadece ders çalışmaya odaklanılarak “proje çocuk” yetiştirmenin büyük bir yanılgı olduğunu tabir etti.

“Bu çocuklar okulda birinci olur ancak ‘kurtlar sofrası’ üzere olan iş hayatında başarısız olurlar, zira nerede nasıl davranacaklarını öğrenememişlerdir.” diyen Prof. Dr. Tarhan, sosyal zekânın da doğuştan gelmediğini, öğrenilebilir bir marifet olduğunu vurguladı.

Medya şirketlerine çocukları muhafazaya yönelik yasal zorunluluklar getirilmesi

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, ailelerin ve okulların akran zorbalığı karşısındaki panik halinin yanlış olduğunu belirterek, “Akran zorbalığını bir tehdit olarak görmeyelim. Bu, çocuğun hayatın zorluklarını öğrenmesi, sorun çözmesi ve kendi gemisinin kaptanı olması için bir gelişim fırsatıdır. Vazifemiz, çocuklarımızı sera çiçeği üzere büyütmek değil, onları bu fırtınalı denizde yüzmeye hazırlamaktır.” dedi.

Pandemi periyodunun en büyük kurbanlarının, sanılanın bilakis yaşlılar değil, dijital bağımlılığa sürüklenen çocuklar olduğunu kaydeden Prof. Dr. Tarhan, Ulaştırma Bakanlığı’na acil davette bulunarak, Avrupa’da olduğu üzere medya şirketlerine çocukları müdafaaya yönelik yasal zorunluluklar getirilmesi gerektiğini, aksi halde bir kuşağın kaybedileceğini vurguladı.

Problemleri çocuklar ortalarında çözmeli

Zorbalık olaylarında ailelerin çabucak karşı tarafın ailesini aramasının “ilkel” ve “kolaycı” bir prosedür olduğunu söz eden Prof. Dr. Tarhan, “Problem iki çocuk ortasında. Öncelik, aileleri hiç devreye sokmadan, bu iki çocuğun rehber öğretmen eşliğinde sorunu kendi ortalarında çözmeyi öğrenmesidir. Asıl hedef olayı çözmekten çok, o olaydan çocuğa bir hayat dersi öğretmek, yani bir fırsat eğitimi yaratmaktır. Gelişmiş eğitim sistemleri buna ‘sessiz eğitim’ diyor; sorun, farkında olmadan, bağlantılar içinde çözülüyor.” diye konuştu.

Ergenler dürtüsel ve sonunu düşünmeden hareket edebiliyor

Ergenlerin beyninin ön bölgesinin (frontal lob) şimdi tam olgunlaşmadığı için dürtüsel ve sonunu düşünmeden hareket edebileceğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Rehber öğretmenler, olayın gerisinde kasıt mı, dürtüsellik mi, yoksa bilmeden yapılan bir kusur mı olduğunu tahlil etmeli. Tahlil, bu tahlile nazaran şekillenmelidir.” biçiminde konuştu.

Prof. Dr. Tarhan, modern ve tesirli bir ceza formülü olarak, zorbalık yapan öğrenciye “haftada üç gün bir yaşlı bakımevinde çalışma ve bunu raporlama” üzere topluma hizmet cezaları verilebileceğini, bu cins uygulamaların Türkiye’de de yapılabileceğini lisana getirerek, “Buradaki gaye, o gence suçluluk ve pişmanlık duygusu yaşatarak empati kurmasını sağlamak ve onu topluma tekrar kazandırmaktır. Öbür türlü cezalar, gencin paranoid niyetlerini pekiştirir ve onu ‘devamlı savaştaymış’ üzere hissettirerek daha büyük ruhsal sıkıntılara yol açar.” dedi.

Evde yok sayılan çocuklar…

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, kötülük yapmaktan zevk alan zorba çocukların temelinde çoklukla “sevgi mahrumu fakat çok disiplinle büyütülme” yattığını belirterek, “Bu çocuklar kendilerini bedelsiz hisseder ve diğerlerini ezerek ego tatmini yapmayı öğrenirler. Konutta yok sayılan bir çocuk, dayak yediğinde bile ‘varlığımın farkındalar’ diye düşünür ve öfkeyle beslenerek insanları yönetmeye çalışır.” tabirinde bulundu.

Zorbalığın altında yatan derin ruhsal nedenlere dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bir çocuğa verilebilecek en makûs cezanın onu “yok saymak” olduğunu kelamlarına ekledi.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı