Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, ‘Sessiz Salgın: Hikikomori Yalnızlık Hastalığı’ konusunu kıymetlendirdi.

Kendini konuta hapsetme…

Japonca kökenli bir kavram olan ‘Hikikomori’nin “hiki” kaçınma, “komori”nin ise içe kapanma ya da kendini meskene hapsetme manasına geldiğini lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, şöyle devam etti:

“Türkçeye kavramsal olarak ‘kendini izole etme sendromu’ ya da ‘sosyal geri çekilme bozukluğu’ biçiminde çevrilebilir. Bilhassa ergenlik devrinde ortaya çıkan bu durum, birinci olarak 1990’lı yıllarda Japonya’da tanımlanmış; başlangıçta Japon kültürüne mahsus sanılsa da günümüzde global bir sorun halini almıştır. Hikikomori’nin temel belirtileri şöyle; kişi toplumsal ortamlardan uzak durur, konuttan çıkmak istemez, kendini meskene kapatır, yalnızca fizikî olarak değil, duygusal ve zihinsel olarak da içe kapanır, toplumsal etkileşimleri neredeyse sıfıra indirir; sevinçli görünebilir fakat içsel olarak izoledir, sanal oyunlara çok düşkünlük görülür, bilhassa okul ve iş üzere yapısal sorumluluklardan uzak dururlar, mesken tek inançlı alan haline gelir ve anne babaya bağlılık vardır, lakin bu bağ aralıklı ve çelişkilidir; aile bireylerine duygusal yakınlık göstermez lakin onlardan da kopamaz.”

6 ay yahut daha uzun sürdüğünde teşhis konulabiliyor

Bu durum 6 ay yahut daha uzun sürdüğünde teşhis konulabileceğini söyleyen Prof. Dr. Tarhan, “Japonya’da geliştirilmiş 25 soruluk bir kıymetlendirme ölçeği vardır; Türkiye’de de 8 soruluk bir uyarlaması mevcuttur. Bu sendrom, depresyonun alt tiplerinden biri olarak kıymetlendirilir.” dedi.

Bu çocukların ekseriyetle çok müdafaacı anneler ve işiyle meşgul, aralıklı babaların çocukları olduğunu kaydeden Prof. Dr. Tarhan, “Aşırı korumacılık, çocuğun sorumluluk almadan büyümesine neden olur. Küçük yaşta kâfi sorumluluk verilmeyen çocuklar, dış dünyaya karşı inançsız hale gelir. Ayrıyeten bu çocukların ilgi alanlarının hudutlu olması, zihinsel gelişimlerini daraltır. Ebeveynlerin çocuğu çeşitli toplumsal etkinliklere yönlendirmesi, oyun, sanat, tabiat üzere çok taraflı alanlarda tecrübe kazandırması çocuğun beyin gelişimini ve dayanıklılığını artırır. Sorumluluk almayan çocuklar çalışma aksiyonunun getirdiği tatmini de tanıyamaz. Meğer mesken işlerine katkı sağlamak, bir büyüğe yardımcı olmak bile çocuğun gelişimi açısından epey değerlidir.” diye konuştu.

Süreç ilerledikçe okul ve akran reddi gelişiyor

Bu çocukların yetiştiği ailelerde sıklıkla sağlıklı bağlantı eksikliği görüldüğünü belirten Prof. Dr. Tarhan, “Evde çatışmalar küçük bir meseleden bile büyük tansiyonlara dönüşebilir. Bu durumda çocuk kendine odasında bir inançlı alan oluşturur ve vakitle toplumsal izolasyonu olağanlaştırır. Süreç ilerledikçe okul reddi ve akabinde akran reddi gelişir. Olağanda 10 yaş sonrası çocuk için akran bağlantıları anne-babadan daha değerli hale gelirken, bu çocuklar akranlarından da kaçınır. Bu durum onları akran zorbalığına açık hale getirir ve yalnızlık döngüsünü derinleştirir. Hakikaten Japonya ve İngiltere, yalnızlık bakanlığı kurarak bu duruma dikkat çekmiştir. Artık yalnızca ferdi değil, toplumsal boyutta bir sorun haline gelmiştir.” sözünde bulundu.

Anne babaya bağlı değil bağımlı hale geliyorlar

Bu çocukların ekseriyetle toplumsal medya ve dijital ortamlar aracılığıyla uydurma bağlar kurduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, “Gerçek bağlardan uzak, yüzeysel, süreksiz ve yapay övgülerle tatmin olurlar. Bu düzmece bağlar çocuklara düzmece bir ‘değerli olma’ hissi verir. Gerçek ile düzmece ortasındaki farkı ayırt edemedikleri için de bu ortamları daha inançlı görürler. Anne babanın çok eleştirel ya da yargılayıcı tavrı, çocuğun meskende bile kendini bir mahkeme salonunda üzere hissetmesine neden olur. Bu nedenle çocuk, daha çok dijital dünyada ilişki kurmaya yönelir. İnsan bağ kurmadan yaşayamaz; çocuk da sanal bağlarla bu boşluğu doldurmaya çalışır. Fakat bu bağlar yapaydır ve yalnızlık hissini daha da derinleştirir. Yalnız kalmak vakitle bir alışkanlık haline gelir ve geçersiz bir huzur hissi yaratır. Bu durumun sonunda çocuk, anne babaya bağlı değil bağımlı hale gelir ve süreç ilerledikçe onları da reddetmeye başlar.” dedi.

Yalnızlık günde bir paket sigara içmek kadar hasar veriyor

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Birleşmiş Milletler’in geleceği bekleyen üç büyük global tehditten biri olarak ilan ettiği “yalnızlığın”, artık somut bir halk sıhhati sıkıntısına dönüştüğünü belirterek, “Yapılan istatistikler, ‘çok yalnızım’ diyen bireylerde kronik hastalık riskinin yüzde 26 daha fazla olduğunu gösteriyor. Bu durum, günde bir paket sigara içmek kadar vücudumuza hasar veriyor.” diye konuştu.

Modernizmin “bireyselleşme” ismi altında “bencilleşmeyi” yücelterek bu global salgını körüklediğini lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Kalabalık yalnızlık” kavramının Türkiye’de “yılın kelimesi” seçilmesini, modernizmin “sessiz çığlığı” olarak niteledi.

Prof. Dr. Tarhan, sosyal bir varlık olan insanın, diğerlerine muhtaç olmadan yaşama öğretisiyle aslında kendi tabiatına alışılmamış bir yola itildiğini tabir etti.

Seçilmiş yalnızlık bilgelik…

Her yalnızlığın berbat olmadığını, “seçilmiş yalnızlığın” kişinin kendini tanıdığı bir “iç keşif yolculuğu” ve bilgeleşme fırsatı olduğunu belirten Prof. Dr. Tarhan, asıl tehlikenin, bireyin istemediği halde yalnızlığa itilmesi olduğunu, bu durumun ardında yatan bencilliği “sosyal kanser” olarak tanımladı.

“Bencil ve narsist beşerler, tıpkı bir tümör hücresi üzere sınırsız, sorumsuz ve doyumsuzdur. Bedenimizin bu hücrelerle savaştığı üzere, toplumun da bu ‘toksik’ kişiliklerle çaba etmesi gerekir.” Diyen Prof. Dr. Tarhan, yalnızlığın oluşturduğu kronik gerilimin bağışıklık sistemini baskılayarak bedenin kendi kendini onarma düzeneğini bozduğunu, bu global tehdidin bir sonraki adımının depresyon olduğunu ve tahlilin, toplumsal bağları güçlendirmekte yattığını söz etti.

Kronik yalnızlık çeken şahısların beyninde erken yıpranma oluyor

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bilhassa pandemi sonrası gençlerde artan ve okul reddi üzere sıkıntılarla kendini gösteren kronik yalnızlığın, beyinde somut ve ölçülebilir hasarlara yol açtığını lisana getirerek, “Yapılan araştırmalar, kronik yalnızlık çeken bireylerin beyninde; bellek alanı olan hipokampus, hisleri düzenleyen anterior singulat korteks ve anlamlandırmayla ilgili bölgelerin fizikî olarak küçüldüğünü gösteriyor. Bu durum bireyleri erken yıpranmaya ve ruhsal bozukluklara karşı savunmasız bırakıyor.” tabirinde bulundu.

Yalnızlığın yarattığı daima gerilimin, gen sözünü bozarak bedenin “tehlike olmadığı halde tehlike var” sinyali vermesine ve tiroit üzere otoimmün hastalıklara yol açtığı ikazında bulunan Prof. Dr. Tarhan, aile içi irtibatın zayıf olduğu, kuralların nezaketle dengelenemediği ortamlarda büyüyen gençlerin bu riske daha açık olduğunu, tahlilin, çocuklara sağlıklı irtibat ve sorun çözme hünerlerinin öğretilmesinde yattığını vurguladı.

Yalnızlık salgınında erkekler neden daha fazla risk altında?

Yalnızlık ve toplumsal izolasyon konusunda erkeklerin bayanlara nazaran daha büyük risk altında olduğunu söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bunun temelinde bayan ve erkek beyninin genetik kodlarındaki farklılıkların yattığını söyledi.

“Kadın beyni, doğuştan gelen annelik kodları nedeniyle empati ve sözel ifade hünerlerinde daha gelişmiştir. Gerilim altında bayan, konuşarak ve toplumsallaşarak tahlil ararken, erkek beyni zihinsel sığınağına çekilerek içe kapanır.” Diyen Prof. Dr. Tarhan, bu temel farklılığın, erkekleri akran zorbalığına, toplumsal izolasyona ve kendini meskene hapsetme üzere durumlara daha yatkın hale getirdiğini belirtti.

Kendini hayata kapatan gençlerde vakit kavramının dahi bozulabileceğini, hangi ayda yahut günde olduklarını unutabileceklerini söyleyen Prof. Dr. Tarhan, kadınların daha toplumsal genetik şifreler taşıması nedeniyle teorik olarak bu global yalnızlık salgınına karşı daha dirençli olmasının beklendiğini lisana getirdi.

Pandemi sonrası gençlerde “sanal dünyaya hapsolma” arttı

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bilhassa pandemi sonrası gençlerde artan “sanal dünyaya hapsolma” ve yalnızlık salgınının temelinde, ailelerin çocuklarına sunduğu sınırsız konfor ve yanlış ömür ideolojisinin yattığını söz ederek, “Aman sorun çıkarmasın diye çocuğun her istediğini yapan, meskenin liderliğini ona kaptıran anne-babalar, aslında ona hayatın sonlarını öğretmiyor.” diye konuştu.

Evde gerilim düzeyi yüksek olan çocukların, emek vermeden kolaylıkla haz kaynaklarına ulaşılan sanal dünyayı bir “sığınak” olarak gördüğünü vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, eline “ucuz bakıcı” olarak tablet verilen ve düşünde bile parmağıyla ekran kaydıran bebekler olduğunu, İskandinav ülkelerinin 3 yaşına kadar ekranı büsbütün yasakladığını hatırlattı.

“Biz çocuklarımıza orta ve uzun vadeli maksatlar sunmak yerine, yalnızca anlık haz ve dopamin odaklı bir hayat öğretiyoruz. ‘5-10 sene sonra nerede olacaksın?’ sorusunu sormayan genç, para, şöhret ve alkışla dolu sanal dünyanın esiri oluyor.” diyen Prof. Dr. Tarhan, ailelere çocuklarına mana ve emel odaklı bir hayat sunmaları davetinde bulundu.

Sanal ortamdaki bağlantının “sosyal” değil, “sanal” 

Sanal ortamdaki bağlantının “sosyal” değil, “sanal” olduğunun altını çizen Prof. Dr. Tarhan, gerçek fizikî temasın olmadığı bu etkileşimlerin beynin yalnızca hayal kurmayla ilgili alanını çalıştırdığını belirtti.

“Gerçek toplumsal hayatta beş duyu, motor marifetler, empati ve toplumsal sonlar öğrenilir. Sanal ortamda ise çocuk yanılgı yapıp karşı tarafın yansısından ders çıkaramaz, bu yüzden toplumsal sonları öğrenemeyen bireyler yetişir.” diye konuşan Prof. Dr. Tarhan, özgüveni düşük ve gerilimini yönetemeyen bireylerin, uydurma bir onay ve sürükleyicilik sunan sanal ortamlara, bilhassa de oyunlara kaçtığını tabir etti.

İnsanın “ilişkisel bir varlık” olduğunu ve toplumsal olarak kendini inançta hissettiğinde beynindeki tehlike devrelerinin sustuğunu vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, mutlulukla yalnızlık ortasında direkt bir nedensellik bağı olduğunu söyledi.

Yalnızlığa itilen şahısların, gerçek sorunlardan kaçmak için anlık hazlara sığındığını belirten Prof. Dr. Tarhan, “Halbuki emel ve mana odaklı bir hayat seçseler, başlangıçta zorlansalar da orta ve uzun vadede kazanırlar. İnsan, bir bütünün ve bir mananın modülü olmak ister; asıl memnunluk ve yalnızlığın tahlili burada yatar.” diye konuştu.

Aileler negatifle savaşmak yerine, müspeti artırmalı

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, 15 yaşındaki bir gencin protestocu ve negatif hallerinin altında ekseriyetle ailenin “fazla sevgiyle karışık fazla müdahalesinin” yattığını tabir ederek, “10 yaşından sonra çocuğu yönetemezsiniz; ona heykeltıraş üzere form vermeye çalışmak yerine, hayat yolunda bir ‘yol arkadaşı’ olmalısınız.” tabirinde bulundu.

Buyurgan bir tutumun, bilhassa özerklik duygusu gelişmiş çocuklarda tam aksisi bir reaksiyona ve “ters kimlik” gelişimine yol açtığını lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, ailelere “negatifle savaşmak” yerine, “pozitifi artırma” stratejisini önerdi.

Prof. Dr. Tarhan, “Çocuğun dünyasına girebilmek için onun ilgi alanlarından (müzik, bilgisayar, sanat) bir kapı açın. Nasihat ve konferans vermek yerine, evvel çocuğun düzgün taraflarını övün. İnanç bağlantısı tazelendiğinde, çocuk yanlışı aslında zaten bırakacaktır.” halinde konuştu.

Depresyon ve otizme bakılıyor

Kendini konuta kapatan, hatta tuvalete bile gitmekte zorlanan “Hikikomori” gibisi olaylarda, birinci olarak altta yatan biyolojik bir neden olup olmadığının araştırılması gerektiğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bu gençlerde öncelikle depresyon ve otizm spektrum bozukluğu üzere toplumsal irtibat zahmetleri olup olmadığını tarıyoruz. Şayet nonverbal (sözel olmayan) öğrenme zahmeti üzere meseleler varsa, tedavi büsbütün değişiyor.” dedi.

Pandemi sonrası bu çeşit hadiselerde ve ergen intihar teşebbüslerinde önemli bir artış yaşandığını, daha evvel nadiren gereksinim duyulurken artık ergen servislerinde yer bulmakta zorlandıklarını söz eden Prof. Dr. Tarhan, “Eğer ailede anne ve baba ortak bir lisan konuşuyor, dengeli davranıyor ve çocuklar ortasında kutuplaşma yaratmıyorsa, bu gençler süratle toparlanıyor.” diye konuştu.

Yalnızlık ve toplumsal izolasyon yaşayan ergenlerin en temel muhtaçlığının “adam yerine konmak” ve “değer verilmek” olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, ailelerin “Bugün nasılsın?” üzere kolay sorular yerine, “Şunu nasıl yapalım?” diyerek onu karar süreçlerine dahil etmesinin çok değerli olduğunu söyledi.

Ancak tüm bu eforlara karşın, bir gencin sık sık mevtle ilgili bahisler açması, sorular sorması yahut “uzun bir seyahate çıkıyor” üzere bir ruh haline bürünmesinin çok önemli bir alarm sinyali olduğunu belirten Prof. Dr. Tarhan, “Bu durumda ailelerin vakit kaybetmeden kesinlikle bir uzman takviyesi alması hayat kurtarıcıdır.” diye kelamlarını tamamladı.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı