Çocuklarda uzunluk uzaması ve büyüme-gelişme süreci ebeveynlerin en çok dikkat ettiği noktaların başında geliyor. Bazen aileler “Çocuğum yaşıtlarına nazaran kısa lakin birden uzunluk atacak” diye düşünebiliyor fakat durum her vakit umulduğu biçimde ilerlemiyor. Çocukların büyüme ve gelişme oranlarında; beslenme, hormonal nedenler, diyabet ve astım üzere rahatsızlıklar ile çevresel faktörler değerli rol oynuyor. Uzunlukları cinsiyet ve yaş popülasyon ortalamasının altında kalan çocukların uzunluk kısalığı konusunda erken teşhis ve tedavisi büyük değer taşıyor. Uzunluk kısalığının nedenlerine nazaran şahsa özel uygulanan tedaviler sayesinde çocuklar olağan uzunluk potansiyeline ulaşabiliyor. Memorial Antalya Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Bölümü’nden Uz. Dr. Jamala Mammadova, boy kısalığı hakkında bilinmesi gerekenler hakkında bilgi verdi ve ebeveynlere kıymetli tekliflerde bulundu. 

Okul çağı çocuklarında yılda 5–6 cm uzama önemlidir

Boy kısalığı, bir çocuğun uzunluğunun yaş ve cinsiyetine uygun standart büyüme eğrilerinin altında olması durumudur. Çocuk endokrinoloji uzmanları, büyüme eğrilerini kullanarak çocuğun uzunluğunu kıymetlendirir. Bu eğriler, sağlıklı çocuk popülasyonuna nazaran hazırlanmış standartları temsil eder. Çocuklarda her yaşa nazaran beklenen yıllık büyüme suratı farklıdır: Birinci bir yılda yaklaşık 20–25 cm, ikinci yılda 10–12 cm, okul öncesi devirde 6–8 cm, okul çağında 5–6 cm, ergenlik devrinde ise 8–12 cm civarındadır. Şayet bir çocuğun uzunluğu, yaşıtlarının %3’lük diliminin altındaysa yahut büyüme suratı kendi yaşına nazaran beklenenden düşükse, bu durum uzunluk kısalığı olarak değerlendirilir

 Boy kısalığını anlamak için şu işaretlere dikkat!

Ebeveynler, çocuklarının uzunluğunu tertipli olarak ölçtürmeli, bir çocuk hekimi yahut endokrinoloji uzmanıyla büyüme takibi yapmalıdır. Erken teşhis, altta yatan nedenlerin belirlenmesi ve uygun tedavinin başlatılması için hayati değer taşır.

1. Yaşıtlara nazaran kısa uzunluk: Çocuğun uzunluğunun, birebir yaş ve cinsiyetteki çocuklara kıyasla besbelli formda kısa olması
2. Yavaş büyüme suratı: Çocuğun uzunluk artışının, tertipli ölçümlerde beklenenden az olması
3. Fiziksel orantısızlık: Kol, bacak yahut gövde ortasındaki orantısızlıklar, altta yatan bir sıhhat problemine işaret edebilir
4. Gelişimsel işaretler: Ergenlikte gecikme, diş çıkmasında yahut motor marifetlerde gerilik üzere belirtiler uzunluk kısalığını da işaret edebilir 

Boy kısalığının nedeninin belirlenmeli

Boy kısalığının birden fazla sebebi olabilir ve her biri farklı bir yaklaşım gerektirir.

Başlıca nedenler şunlardır:

• Ailevi kısa uzunluk: Ebeveynlerin uzunluğu kısa ise çocuk da genetik olarak kısa uzunluklu olabilir. Bu, ekseriyetle sağlıklı bir durumdur.
• Hormonal sıkıntılar: Büyüme hormonu eksikliği, tiroid bezi yetersizliği yahut kortizol fazlalığı büyüme geriliğine yol açabilir.
• Kronik sıhhat sıkıntıları: Astım, çölyak hastalığı, diyabet yahut böbrek yetmezliği üzere durumlar büyümeyi etkileyebilir.
• Beslenme eksiklikleri: Yetersiz kalori, protein, vitamin (özellikle D vitamini) yahut mineral (çinko, demir) alımı büyüme suratını yavaşlatabilir.
• Genetik yahut iskelet bozuklukları: Akondroplazi yahut Turner sendromu üzere durumlar uzunluk kısalığına neden olabilir.
• İdiopatik kısa uzunluk: Bazen altta yatan bir neden bulunamaz ve çocuk genetik potansiyeline uygun olarak kısa uzunluklu kalır. 

Boy kısalığı tespit edilen çocuk uzayabilir

Boy kısalığı olan çocuğunun uzunluğunun uzaması durumu uzunluk kısalığının nedenine bağlıdır. Erken teşhis ve uygun tedaviyle birçok çocuk genetik potansiyeline uygun boya ulaşabilir. Tedavi, altta yatan nedene nazaran şekillenir ve çocuk endokrinoloji uzmanı tarafından bireyselleştirilir. Tedavi sürecinde tertipli takip koşuldur. Çocuğun büyüme suratı, hormon seviyeleri ve genel sıhhat durumu izlenerek tedavi planı güncellenir. En yaygın tedavi formülleri ortasında büyüme hormonu ve tiroid tedavisi, beslenmenin düzenlenmesi ve kronik hastalıkların denetimi yer alır. Ender durumlarda, iskelet bozuklukları için ortopedik yahut cerrahi tedaviler gerekebilir. 

Çocuklarının sağlıklı büyümesi için; 

• Çocuğun uzunluğu ve kilosu sistemli ölçülmeli, büyüme eğrileri bir doktor tarafından değerlendirilmelidir.
• Dengeli beslenme, kâfi uyku ve tertipli fizikî aktivite büyüme için vazgeçilmezdir.
• Büyüme hormonu, bilhassa derin uyku sırasında salgılanır. Çocukların yaşına uygun uyku saatlerine uyulmalıdır.
• Erken yahut geç ergenlik, büyüme potansiyelini etkileyebilir. Bu durumda bir uzmana başvurulmalıdır.
• Kısa uzunluk, çocuğun özgüvenini etkileyebilir. Aileler, çocuklarını cesaretlendirmeli ve gerektiğinde ruhsal dayanak almalıdır. 

Boy uzamasında beslenmenin kıymeti büyük

Beslenme, büyüme ve gelişme için temel bir yapı taşıdır. Yetersiz beslenme, bilhassa protein, kalsiyum, D vitamini, çinko ve demir eksiklikleri, büyüme geriliğine yol açabilir. Fakat istikrarlı ve çeşitli bir diyetle bu risk azaltılabilir. Lakin beslenme, uzunluk kısalığını önlemede tek başına kâfi olmayabilir. Şayet uzunluk kısalığı hormonal, genetik yahut kronik bir hastalıktan kaynaklanıyorsa, yalnızca beslenmeyle sorun çözülemez. Bu nedenle, uzunluk kısalığı kuşkusunda bir çocuk endokrinoloji uzmanına başvurulmalıdır. 

Çocukların diyetinde dikkat edilmesi gerekenler

• Protein kaynakları: Tavuk, balık, yumurta, süt eserleri ve baklagiller büyüme için kritik ehemmiyete sahiptir.
• Kalsiyum ve D vitamini: Süt, yoğurt, peynir ve yeşil yapraklı sebzeler kemik sıhhatini dayanaklar. D vitamini için güneş ışığına maruz kalmak yahut destek almak gerekebilir.
• Çinko ve demir: Kırmızı et, tam tahıllar ve kuruyemişler bu mineraller açısından zengindir.
• Dengeli kalori: Çocuğun yaşına ve aktivite seviyesine uygun kalori alımı sağlanmalıdır.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı