Dünya Sıhhat Örgütü tarafından “modern çağın salgını” olarak tanımlanan obezite son yıllarda dünya genelinde süratle yaygınlaşıyor. Global bilgilere nazaran, günümüzde dünyada her 8 bireyden 1’i obezite hastası. Yetişkin nüfusun yaklaşık yüzde 43’ü fazla kilolu, yüzde 16’sı obezite sınıfında. Acıbadem Bakırköy Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı Doç. Dr. Eyüp Gemici, Türkiye’de tablonun daha da dikkat alımlı olduğunu belirterek, “Ülkemizde yetişkinlerin yaklaşık yüzde 32’si obezite hastası, nüfusun üçte ikisi ise fazla kilolu. Yani, ülkemizde her 3 bireyden 1’i obezite, 2 bireyden 1’i de fazla kilo sorunu yaşamaktadır. Bu oranlar Türkiye’nin Avrupa’nın en kilolu ülkelerinden biri haline geldiğini ortaya koymaktadır” ihtarında bulunuyor. En kıymetli nedenleri ortasında hareketsiz ömür şekli, yüksek kalorili fast-food beslenme alışkanlıkları, artan ekran müddeti ve uyku bozukluklarının yer aldığı obezite yalnızca sıhhati değil,  yaşam  süresini de olumsuz etkiliyor. Araştırmalar, ağır obezite hastalarının hayatını ortalama 8–10 yıl daha erken kaybettiğini ortaya koyuyor. 

Obezite cerrahisi hayat kurtarıyor! 

Çağımızın kıymetli sorunu olan obezite; diyabetten kalp hastalıklarına, infertiliteden depresyona, Alzheimer’dan felce kadar çok geniş bir yelpazede önemli riskler oluşturuyor. Dünya genelinde her yıl yaklaşık 5 milyon insan obeziteye bağlı nedenlerle ömrünü yitiriyor. Ülkemizde de kalp krizi, inme ve diyabet kaynaklı ölümlerin değerli bir kısmının temelinde obezite yatıyor. Obezite oranlarında yaşanan artış ve hastalığın sebep olduğu önemli riskler nedeniyle obezite cerrahisine olan müracaatlar da gün geçtikçe artıyor. Genel   Cerrahi Uzmanı Doç. Dr. Eyüp Gemici, toplumda çoğu vakit yalnızca bir “zayıflama ameliyatı” olarak görülen obezite cerrahisinin aslında kişinin ömür kalitesini ve mühletini direkt artıran hayati bir gereklilik olduğuna işaret ederek, “Çünkü cerrahi prosedür sonrasında yalnızca kilo kaybı olmamakta; tip 2 diyabet gerilemekte, hipertansiyon denetim altına alınmakta, uyku apnesi düzelmekte ve kalp krizi ile inme riski besbelli halde azalmaktadır. Obezitenin ömür beklentisini 10 yıla kadar kısaltabildiği düşünüldüğünde, cerrahinin yanlışsız hastada uygulanmasının ömre yıllar ekleyebildiği bilimsel olarak kanıtlanmıştır” diyor.  Genel Cerrahi Uzmanı Doç. Dr. Eyüp Gemici, obezite cerrahisi hakkında en çok merak edilen soruları yanıtladı; değerli teklifler ve ihtarlarda bulundu! 

Obezite tedavisinde amaç nedir?

Obezite tedavisinde asıl gaye, fazla kilolarla birlikte obezitenin yol açtığı tip 2 diyabet, hipertansiyon, kalp-damar hastalıkları, uyku apnesi, infertilite ve eklem sorunları üzere hastalıkların denetim altına alınmasıdır. Başlangıçta diyet, nizamlı fizikî aktivite, uyku düzenlemesi ve davranış değişiklikleri obezitenin temel tedavi prosedürlerini oluşturuyor. Fakat ileri evre obezitede bu sistemler birden fazla vakit kalıcı sonuç vermiyor. Bu noktada obezite cerrahisi, uzun periyotlu muvaffakiyet talihi yüksek tedavi seçeneği olarak öne çıkıyor.

 Obezite cerrahisine ne vakit başvuruluyor? 

Obezite cerrahisi, mide ve bağırsaklarda yapılan cerrahi değişikliklerle hem besin alımını kısıtlayan, hem de hormonal ve metabolik düzenlemeler sağlayan işlemlerin genel ismidir. Sıklıkla “zayıflama ameliyatı” olarak bilinse de, esasen bu ameliyatların amacı metabolik hastalıkları denetim etmek, yaşam kalitesini artırmak ve müddetini uzatmaktır. Milletlerarası kılavuzlara nazaran, beden kitle indeksi (VKİ) 40 kg/m² ve üzeri olan hastalarda cerrahi tedavi öneriliyor.  Ayrıca, VKİ 35–40 kg/m² ortasında olup tip 2 diyabet, hipertansiyon yahut uyku apnesi üzere ek hastalıklara sahip olan hastalarda da cerrahi güçlü bir seçenek olarak ön plana çıkıyor. Yeni bilimsel bilgiler, VKİ 30–34,9 aralığında olup denetimsiz tip 2 diyabet üzere önemli metabolik sorun yaşayan hastalarda da ameliyatın yararlı olabileceğini gösteriyor. 

Kimler obezite cerrahisinden yararlanabiliyor?

Her hasta, multidisipliner bir konsey (cerrah, endokrinolog, anestezi uzmanı, diyetisyen ve psikiyatrist) tarafından ayrıntılı halde bedellendiriliyor.  Kondisyonu kâfi olan, daha evvel diyet ve medikal tedavi metotlarıyla kalıcı muvaffakiyet sağlanamamış, ameliyat sonrasındaki takiplere ahenk gösterebilecek, önemli psikiyatrik manisi olmayan bireyler ameliyat için aday oluyorlar. 

 Obezite cerrahisi riskli bir usul mi?  

Her cerrahi teşebbüste olduğu üzere obezite cerrahisinin de riskleri mevcut. Genel Cerrahi Uzmanı Doç. Dr. Eyüp Gemici, ancak laparoskopik sistemlerin yaygınlaşması, anestezi güvenliğinin artması ve tecrübeli cerrahların uygulamaları sayesinde bu risklerin günümüzde epeyce düştüğünü anlatarak, “Büyük serilerde mevt oranı yüzde 0,1 civarındadır, yani safra kesesi ameliyatı ile emsal seviyededir. Obezite cerrahisi gerçek merkezde ve uzman takımlarca uygulandığında güvenli bir tedavi seçeneğidir. Üstelik obezitenin yol açtığı kalp hastalığı, felç ve erken mevt riskiyle karşılaştırıldığında, cerrahinin sağladığı yararlar çok daha ağır basmaktadır” diyor. 

Ameliyata hazırlık sürecinde nelere dikkat edilmeli?

Hazırlık sürecinde, ayrıntılı kan tetkiklerinden endoskopik incelemeye kalp ve akciğer sistemini ortaya koyan sistemlerden psikiyatrik değerlendirmeye ve diyete kadar pek çok tekniğe başvuruluyor. Doç. Dr. Eyüp Gemici, “Ameliyat öncesinde sigaranın bırakılması, nizamlı yürüyüş yapılması ve vitamin-mineral eksikliklerinin giderilmesi, potansiyel riskleri önemli ölçüde azaltırken hastanın süreçten yararını azamî seviyede artırmaktadır” diye konuşuyor. 

Obezite cerrahisinde hangi usuller uygulanıyor?

Günümüzde obezite cerrahisinde her usulün avantajları ve dezavantajları olduğunu belirten Genel Cerrahi Uzmanı Doç. Dr. Eyüp Gemici, “Örneğin reflüsü olan hastalarda bypass daha uygun olabilirken, reflüsü olmayan genç hastalarda tüp mide daha çok tercih edilmektedir” bilgisini veriyor. Doç. Dr. Eyüp Gemici, obezite cerrahisi formüllerini şöyle özetliyor: 

Sleeve gastrektomi (Tüp mide ameliyatı): Midenin yüzde 70–80’inin çıkarıldığı bu sistemde mide tüp halini almaktadır. İştah hormonu olan ghrelin azalmakta, hasta daha az yemekle doyar hale gelmektedir.

Roux-en-Y gastrik bypass: Küçük bir mide poşu oluşturulmakta ve ince bağırsak tekrar düzenlenmektedir Hem kilo kaybı hem de metabolik hastalıkların denetiminde epey tesirli bir formüldür.

Mini gastrik bypass: Yaklaşık 6 – 8 cm uzunluğunda bir mide poşu oluşturulup belli bir ölçü bağırsak sindirim dışında tutulmaktadır. Tek bir temas yapılması nedeniyle kısa müddette uygulanabilmektedir.

Günlük yaşama ne vakit dönülüyor?

Hastaların ameliyat sonrasında genellikle 3–4 gün içinde taburcu edildiğini anlatan Doç. Dr. Eyüp Gemici, “Masa başı çalışanlar 1–2 hafta içinde işlerine dönebilir. Daha faal işlerde çalışanlarda bu mühlet 3–4 haftayı bulabilir. Spor aktivitelerine dönüş ise ortalama 6–8 hafta içinde gerçekleşir” diyor.

 Kilo kaybı ne vakit başlıyor? 

Obezite cerrahisinin çabucak akabinde mide hacminin küçülmesi nedeniyle alınan besin ölçüsü azalıyor, iştah hormonu ghrelinin azalmasıyla birlikte açlık hissi bariz formda düşüyor.  Dolayısıyla, hastalar neredeyse birinci haftalardan itibaren kilo kaybetmeye başlıyor, birinci 1–3 ayda en süratli kilo kaybı yaşıyorlar.  Doç. Dr. Eyüp Gemici, ameliyatın üzerinden 6–12 ay geçtiğinde fazla kiloların büyük kısmının kaybedilmiş olduğunu vurgulayarak, kelamlarına şöyle devam ediyor:  “Çalışmalar, hastaların birinci 6 ayda fazla kilolarının yarısını, birinci yılın sonunda ise yüzde 60–80’ini verdiklerini göstermektedir. İkinci yıldan itibaren kilo kaybı daha yavaş ilerlemekte ve dengelenmektedir. Bu noktadan sonra emel, mevcut kilonun korunmasıdır.” 

Ameliyat sonrasında tekrar kilo alma riski var mı? 

Obezite cerrahisi sonrasında birçok hasta birinci yıllarda fazla kilolarının büyük kısmını kaybediyor. “Ancak bu kaybın kalıcı olması hastanın ömür üslubu kurallarına ahengine bağlıdır” ikazında bulunan Doç. Dr. Eyüp Gemici, “Eğer beslenme kurallarına uyulmaz, idman ihmal edilir ya da tertipli doktor ve diyetisyen kontrolleri aksatılırsa, vakitle verilen kiloların bir kısmı geri alınabilir. Araştırmalar, hastaların yaklaşık dörtte birinde uzun vadede belli ölçüde kilo artışı görülebildiğini göstermektedir. Yüksek kalorili sıvılar, sık atıştırma, düşük protein alımı ve hareketsiz ömür bu duruma en çok yer hazırlayan faktörlerdir” diyor. 

Obezite cerrahisinden sonra nelere dikkat etmeli?

Obezite cerrahisi sonrasında kalıcı muvaffakiyet, hastaların hayat şekli değişikliklerine ahenk göstermesine bağlı oluyor. Küçülmüş mideye uygun biçimde beslenmek, küçük porsiyonlar halinde ve yavaş yemek, erken doygunluğu fark etmek açısından ehemmiyet taşıyor. Yemeklerle birlikte sıvı alınması sindirimi bozup mideyi süratle doldurabileceğinden, sıvıların öğünlerden en az yarım saat evvel ya da sonra tüketilmeleri gerekiyor. Beslenmede protein öncelikli olmalı; zira yetersiz protein kas kaybına ve metabolik istikrarın bozulmasına yol açabiliyor. Ayrıyeten ameliyat sonrasında vitamin ve mineral emilimi değiştiği için bilhassa B12, demir, kalsiyum ve D vitamini desteklerinin tertipli alınması değer taşıyor. Kilo kaybının sürdürülebilmesi için sistemli fizikî aktivite yapılması son derece kıymetli; başlangıçta yürüyüşlerle başlanıp vakitle daha ağır antrenmanlara geçilmesi öneriliyor. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı