Okulların açılmasına günler kala, çocukları akademik zorlukların yanı sıra bekleyen en değerli risklerden biri akran zorbalığı. Fizikî, sözel ya da cinsel aksiyonlarla ortaya çıkabilen; kimi vakit direkt akın, kimi vakit ise dışlama yahut alay etme üzere dolaylı yollarla kendini gösteren zorbalık, artık sadece sınıf içinde ya da okul bahçesinde değil, toplumsal medya ve dijital platformlarda da görünmez bir tehdit haline geliyor. İstinye Üniversitesi Psikoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ebru Şalcıoğlu, akran zorbalığının giderek artan tesirlerine dikkat çekerek, çocukların hem akademik hem de ruhsal gelişimlerini tehdit eden bu sorunun ciddiyetini vurguladı.

“Dünyada ve Türkiye’de her 3 çocuktan 1’i zorbalığa uğruyor”

Araştırmalar, akran zorbalığının her ülkede yaygın bir sorun olduğunu ve bilhassa ekonomik açıdan dezavantajlı çocuklarda daha sık görüldüğünü ortaya koyuyor. Dünya çapında 83 ülkeyi kapsayan geniş ölçekli bir araştırma, 12–17 yaş ortası ergenlerde zorbalığa maruz kalma oranının ortalama yüzde 30 olduğunu gösteriyor: yani her üç çocuktan biri akran zorbalığının amacı oluyor. En yüksek oranlar Doğu Akdeniz ve Afrika bölgelerinde görülürken, Avrupa ülkelerinde bu oranın epeyce düşük olduğu görülüyor. Zorbalığın önemli bir halk sıhhati sorunu olduğunu belirten Prof. Dr. Ebru Şalcıoğlu, Türkiye’de akran zorbalığı ile ilgili yürütülen bir araştırmanın sonuçlarını aktararak şunları söyledi: 

“Türkiye’de yürütülen geniş kapsamlı bir araştırmada ise öğrencilerin üçte birinin klasik okul zorbalığına, yaklaşık beşte birinin de siber zorbalığa maruz kaldığı saptandı. Erkek öğrenciler daha çok zorba rolünde yer alırken, kız öğrencilerin bilhassa siber zorbalığın amacı oldukları belirlendi. Bu bulgular, ülkemizde akran zorbalığının hem yaygın hem de cinsiyetler ortasında farklı biçimlerde ortaya çıkan bir sorun olduğunu gösteriyor. Zorbalığın bu kadar yüksek oranlarda görülmesi, bunu sırf kişisel bir sorun değil, önemli bir halk sıhhati sıkıntısı haline getiriyor.”

“Akran zorbalığı kısa ve uzun vadede değerli ruhsal yaralar açar”

Prof. Dr. Şalcıoğlu zorbalığın çocuk psikolojisi üzerindeki uzun vadeli tesirlerini de aktardı:

“Akran zorbalığına maruz kalan çocuklar çoğunlukla utanç, kaygı, keder ve öfke üzere ağır hisler yaşarlar. Bu hisler onları içe kapanmaya, toplumsal etkinliklerden uzak durmaya, fikirlerini söz etmekten çekinmeye yöneltebilir. Bunlar uzun vadede önemli ruhsal sıkıntılara dönüşebilir. Araştırmalar, zorbalığa maruz kalan çocuklarda tasa, depresyon, travmatik gerilim, yeme bozuklukları üzere önemli ruh sıhhati meseleleri geliştiğini, bu çocuklarda kendine ziyan verme davranışlarının ve hatta intihar teşebbüslerinin daha sık görüldüğünü gösteriyor. Hasebiyle zorbalık sırf anlık bir çatışma değil, uzun vadede çocukların ruh sıhhatini derinden etkileyen bir travma kaynağıdır.”

“Empati eksikliği ve toplumsal medya kültürü zorbalığı körüklüyor”       

Prof. Dr. Şalcıoğlu sosyal medya kullanımının psikoloji üzerindeki tesirleri üzerine kelamlarına şöyle devam etti: 

“Zorbalığın nedenleri üzerine yapılan ruhsal araştırmalar, bu davranışın kolay bir ‘kötü niyet’ sıkıntısı olmadığını ortaya koyuyor. Zorbalık, aslında toplumsal hiyerarşilerde güç kazanma ve elde edilen gücü muhafaza eforunun bir yansıması. Çocuk, etrafından dikkat, onay, hürmet yahut somut mükafatlar elde ettikçe bu davranışı sürdürüyor. Bilhassa empati yetisi zayıf olan bir çocuk, davranışlarının yol açtığı ziyanı fark etmeyebiliyor. Günümüzde toplumsal medyanın sunduğu ‘beğeni’ ve ‘takipçi’ üzere görünür mükafatlar, bilhassa siber zorbalığı daha da pekiştiren bir rol oynuyor.”

“Ailelere kıymetli rol düşüyor”

Şalcıoğlu akran zorbalığının tahlilinde ailelerin kritik rolünü vurguladı: 

“Okulların açılmasına kısa bir müddet kala aileler, çocuklarını akran zorbalığına karşı bilinçlendirmek için konutta kolay fakat tesirli adımlar atabilirler. Öncelikle, zorbalığın ne olduğunu ve hangi davranışların kabul edilemez olduğunu çocuklarıyla açıkça konuşmaları gerekiyor. Bunun için Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın internet sitesinde yer alan çok sayıda bilgilendirici kaynaktan faydalanabilirler. Çocuklara hem mağdur olduklarında hem de şahit olduklarında sessiz kalmamaları gerektiğini öğretmek, onları esirgeyici bir şuurla donatır.

Ebeveynlerin çocuklarının davranışlarındaki değişiklikleri fark etmesi ve hislerini tabir edebilecekleri inançlı bir ortam yaratması çok değerli. Çocuk zorbalığa uğradığında, yaşadığı olayları anlatabilmesi için desteklenmeli. Aile bu noktada hami bir rol üstlenerek çocuğun fizikî ve duygusal bütünlüğünü gözetmeli, okulla bağlantıya geçerek zorbalığı önlemek için teşebbüslerde bulunmalı. Ayrıyeten çocuklara, zorbalığa boyun eğmenin ve sessiz kalmanın tahlil olmadığını, tam bilakis bu davranışı beslediğini anlatmak gerekiyor. Çocuk kendisini tabir etmeyi ve hudut çizmeyi öğrendiğinde hem zorbalığın tesirleri azalır hem de öz itimadı güçlenir.

Zorbalık yapan bir çocuğu olan aileler de sorumluluk almalı. Empatiyi geliştiren kolay sohbetler bu süreçte çok bedelli. Örneğin, ‘Sen bu türlü bir şey yaşasaydın ne hissederdin?’ üzere sorular çocukların diğerlerinin bakış açısını anlamasını kolaylaştırıyor. Son olarak, öğretmenlerle tertipli bağlantı halinde olmak ve okul ortamındaki güvenliği takip etmek hem mağdur hem de zorba çocukların sağlıklı gelişimini destekleyen önleyici adımlar ortasında yer alıyor.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı