Toplumda pek çok kişi ömürlerinin bir devrinde travmatik ya da zorlayıcı olan olaylara maruz kalıyor. Travmatik olayların başında çocukluk çağı ihmalleri, ani yahut beklenmedik kayıplar, ağır hastalıklar, kaza ve doğal afetler ile imtihan ya da performans baskısı üzere yüksek gerilim yaratan tecrübeler geliyor. Bu çeşit travmatik olaylara maruz kalan bireylerin belleğinde bu olay sağlıklı bir biçimde işlenmeden “donmuş” olarak kalıyor. İşlenmeden kalan bu anılar tetikleyici durumlarla karşılaşıldığında; çok endişe, tasa, utanç ya da öfke üzere ağır reaksiyonlara yol açabiliyor. Bilimsel bir psikoterapi prosedürü olan EMDR terapisiyle bireyin rahatsız edici ömür tecrübelerinden kaynaklanan duygusal eza ve semptomların hafifletilmesi sağlanabiliyor. Memorial Şişli Hastanesi Klinik Psikoloji Bölümü’nden Uz.Psi. Sevcan Aktaş, “10 Ekim Dünya Ruh Sıhhati Günü” nedeniyle zihinsel travmalar ve tedavi usulleri hakkında bilgi verdi.  

Beynin ruhsal yaraları düzgünleştirme kapasitesini harekete geçiriyor

Göz hareketleriyle duyarsızlaşma ve yine işlemleme (Eye Movement Desensitization and Reprocessing- EMDR) terapisi, rahatsız edici ya da zorlayıcı hayat tecrübelerinden kaynaklanan duygusal düşüncelerin ve semptomların hafifletilmesine yardımcı olan bilimsel bir psikoterapi prosedürüdür. Ruhsal travmanın beyindeki işlenme biçimine direkt temas eder. Tıpkı fizikî yaralanmalarda bedenin doğal olarak düzgünleşme sürecine girmesi üzere, EMDR terapisi de beynin ruhsal yaraları uygunlaştırma kapasitesini harekete geçirmemizi sağlar. 

Taciz, aşağılanma ve başarısızlık üzere birtakım güçlü anlar beyinde donmuş halde kalabiliyor

Kaza, kayıp, taciz üzere travmatik olaylar ile aşağılanma yahut başarısızlık üzere ağır gerilim yaratan tecrübeler, kimi durumlarda beyin tarafından sağlıklı biçimde işlenemez ve işlenmemiş biçimde bellekte depolanabilir. Bu da tetikleyici durumlarla karşılaşıldığında ağır dehşet, tasa, utanç ya da öfke üzere ağır yansılara yol açabilir. EMDR terapisi, bireyin doğal güzelleşme sürecini başlatmak için özel olarak yapılandırılmış protokoller ve çift istikametli ihtarım (göz hareketi, dokunsal yahut işitsel uyarı) teknikleri kullanılır.

Beyindeki işlenmeden donmuş durumlar EMDR terapisiyle yine işlenir

Terapist birinci olarak danışanın geçmiş hikayesini alır, aktüel belirtileri kıymetlendirir ve gelecekteki amaçlarını anlamaya çalışır. Daha sonra birlikte çalışılacak anılar belirlenir. Bu anılar, olumsuz niyetler, vücut duyumları ve hisler eşliğinde terapide ele alınır. Terapi sırasında, danışanın beynindeki bilgi sürece sisteminin yine devreye girmesi hedeflenir. Zihinsel olarak bu anıyla irtibatlı rahatsız edici öğeler aktive edilirken, çift taraflı ihtarım eşliğinde bu anı tekrar işlenir. 

Beyin “Bu güçlü süreç geçti artık güvendeyim” iletisini alır

Bu ikazım, beynin sağ ve sol yarım küreleri ortasında bağlantısı güçlendirir. Bu süreç, tıpkı uykudayken hayal gördüğümüz REM evresinde olduğu üzere, beynin bilgiyi sınıflandırıp duygusal yükünü azaltmasına yardımcı olur. Beyin, olayı artık “şu anda yaşanan bir tehdit” olarak değil, “geçmişte yaşanmış bir deneyim” olarak algılamaya başlar.

Bu tekrar işlemleme sırasında kişi, anıya eşlik eden olumsuz niyetleri ve ağır hisleri daha gerçekçi biçimde değerlendirmeye başlar. “Ben güçsüzüm” üzere inançların yerini “O anda elimden geleni yaptım” üzere daha istikrarlı niyetler alır. Duygusal yoğunluk azalır, bedensel gerginlik gevşer ve kişi kendini daha huzurlu hisseder.

Hangi durumlarda EMDR uygulanabilir?

Başlangıçta travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB) için geliştirilmiş olsa da EMDR şu durumlarda tesirli bir halde kullanılabilir: 

• Travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB)
• Kaygı bozuklukları
• Sınav korkusu ve performans baskısı
• Yas ve kayıp sonrası yaşanan duygusal zorlanmalar
• Özgüven eksikliği, değersizlik düşünceleri
• Çocukluk çağı ihmal yahut istismar deneyimleri
• Kaza, ameliyat üzere fizikî travmalardan sonra gelişen duygusal sorunlar

EMDR, gelecekteki dert verici olaylarda da kişiyi rahatlatabiliyor

EMDR terapisi yalnızca geçmişte yaşanmış travmalara değil, gelecekte korku uyandıran durumlara da uygulanabilir. Kimi vakit kişi şimdi yaşanmamış bir olay hakkında ağır gerilim yaşayabilir. “Sınavda tekrar panik olursam, toplantıda herkesin önünde konuşmam gerekirse…” üzere kişi de panik endişe yaratan durumlarda EMDR terapistiyle gelecekte olmasını beklediği sahneyi zihninde canlandırır. Bu sırada tekrar çift taraflı ikazım (örneğin göz hareketleri) uygulanır. Zihin, bu “olasılık sahnesi”ni işlerken kişi, o duruma karşı verdiği ağır reaksiyonları hafifletir ve yavaş yavaş duruma duyarsızlaşır. Yani tasa, dehşet, panik üzere hisler azalır. Yerine daha istikrarlı, daha inançlı bir içsel cevap gelişir. Bu çalışmada emel, kişinin zihinsel olarak o olaya hazırlanmasını sağlamak, gerekli başa çıkma kaynaklarını harekete geçirmek ve beyni “bu durumu itimatla atlatabilirim” bildirisine alıştırmaktır.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı