Halk ortasında “kış depresyonu” olarak da bilinen mevsimsel depresyonun önlenmesinde gün ışığından olabildiğince yararlanılması büyük ehemmiyet taşıyor. İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Ana Bilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Hasan Belli, “Mevsimsel depresyonun oluşumunda en güçlü teori, gün ışığı ölçüsündeki azalmanın beyin kimyasını etkilemesidir. Güneş ışığının azalması, beyinde his durumu, uyku ve iştahı düzenleyen serotonin ve melatonin üzere hormonların istikrarını bozar” dedi. Mevsimsel depresyonun önlenmesi için alınması gereken önlemlere dikkat çeken Prof. Dr. Hasan Belli, “Güneş ışığından mümkün mertebe faydalanmak gerekir. Konut ve iş yerleri aydınlık tutulmalıdır. Açık havada yürüyüş ve fizikî aktiviteler ihmal edilmemelidir. İstikrarlı beslenme hayli kıymetlidir. Niteliksiz karbonhidratlardan uzak durulmalı ve omega-3 açısından güçlü besinler alınmalıdır. Toplumsal bağlar canlı tutulmalı ve toplumsal aktiviteler düzenlenmelidir. Her gün tıpkı saatte yatılıp kalkılmalıdır. Uyku saatlerinin doğal ritminden sapmasına müsaade verilmemelidir” dedi.
İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Hasan Belli, halk ortasında kış depresyonu olarak da bilinen mevsimsel depresyona ait değerlendirmede bulundu.
Gün ışığının azalması, beyin kimyasını etkiliyor
Mevsimsel depresyonun, “klinik olarak mevsimsel döngülerle alakalı depresyon” olarak adlandırılabildiğini kaydeden Prof. Dr. Hasan Belli, “Mevsimsel depresyonun temel özelliği, depresyon belirtilerinin yılın muhakkak mevsimlerinde, çoklukla sonbahar ve kış aylarında başlaması, öteki mevsimlerde ise semptomların ya büsbütün geçmesi ya da bozukluk şiddetine erişmeyecek seviyeye gerilemesidir. Bu doğal gidiş, sürecin güneş ışığı ile direkt bağlı olduğuna en büyük delalettir. Bu durum, yalnızca ‘kendini berbat hissetme’ ile tanımlanmaz, günlük fonksiyonelliği bozacak seviyede bir klinik tablo ile seyreder” dedi. 
Kış depresyonu, mevsimsel depresyonun alt türü
Mevsimsel depresyon ile kış depresyonunun büsbütün tıpkı olmadığını belirten Prof. Dr. Hasan Belli, “Mevsimsel depresyon, halk ortasında daha çok ‘kış depresyonu’ yahut ‘kış hüznü’ olarak bilinir zira hadiselerin büyük çoğunluğu sonbahar-kış aylarında görülür. Lakin mevsimsel depresyonun az de olsa ‘yaz tipi’ de bulunmaktadır. Yaz tipinde belirtiler ekseriyetle ilkbahar-yaz aylarında başlar ve uykusuzluk, iştahsızlık, huzursuzluk ve korku daha ön planda olabilir. Kış tipi ise daha yaygındır ve çok uyku isteği, karbonhidrat seviyesi yüksek besinler kaşı çok yönelme, iştah artışı ve kilo alma üzere ‘tipik olmayan depresyon’ belirtileriyle karakterizedir. Hasebiyle ‘mevsimsel depresyon’ daha kapsayıcı bir terimken, ‘kış depresyonu’ onun en sık görülen alt tipi olarak değerlendirilebilir” diye konuştu.
Kış hüznü, olağan ve süreksiz bir durumdur
Kış aylarında depresif hislerin ortaya çıkmasının olağan olduğunu belirten Prof. Dr. Hasan Belli, “Kış aylarında havanın erken kararması, soğuk, kapalı hava ve toplumsal aktivitelerin azalması nedeniyle bir ölçü hüzün, güç düşüklüğü ve içe kapanma eğilimi birçok insan için olağan ve süreksiz bir durumdur. Buna bazen ‘kış hüznü’ denir. Lakin bu hisler, kişinin günlük sorumluluklarını yerine getirmesine pürüz olmuyorsa ve haftalar boyunca süren derin bir çökkünlük haline dönüşmüyorsa, patolojik bir depresyondan farklıdır. Güneşin bol olduğu vakitlerde insanların çoğunluğu, kendilerini daha sevinçli ve huzurlu hissederler. Kış aylarında görülen depresyonun çeşitli nedenleri vardır. Bunun nedenleri; en başta ışık eksikliği lisana getirilebilir. Güneş ışığındaki azalma, serotonin üretimini düşürür ve melatonin üretimini artırır. Melatonin uykunun düzenlenmesinde kıymetli roller oynar. Bu dengesizlik, güç kaybı, uyku düzensizliği ve çökkün his duruma yol açar. Ayrıyeten soğuk hava nedeniyle toplumsallaşma gayretleri, fizikî aktivite ve dışarı çıkma eğilimi azalır. Bu durumlar psikobiyolojik tesirleri ile depresyona girmeye yer hazırlayabilir. Kasvetli duygulanım ve karanlık hava, olumsuz niyet kalıplarını ve karamsarlığı tetikleyebilir. Mevsimsel özellikli depresyonların güneş ışığının yıl boyunca az olduğu ülkelerde daha yaygın olması bu etmene bağlanabilir” halinde konuştu.
Çökkün his durum tablosuna dikkat!
Mevsimsel depresyonun belirtilerinin klasik depresyon belirtileriyle büyük oranda örtüştüğünü lakin kimilerinin mevsime has olduğunu söz eden Prof. Dr. Hasan Belli, “Sıklıkla çökkün his durum tabloya hakimdir. Bu durum daima keder, ümitsizlik hisleri ve niyetleri ve değersizlik tecrübeleri ile tanımlanabilir. Ayrıyeten daha evvel keyif alınan uğraşlara karşı ilgisizlik görülür.  Bu ilgisizlik çeşitli hobileri, toplumsal faaliyetleri kapsayabilir. Çok yorgunluk, güç kaybı, fazla uyumaya meyilli olma, çok karbonhidratlı besin tüketme, kilo alımı, dikkati toparlayamama, toplumsal çekilme, kollarda ve bacaklarda tartı hissi, huzursuzluk ya da zihinsel yavaşlama öteki kıymetli bulgulardır” dedi.
Mevsimsel depresyon 4-5 ay sürebilir
Mevsimsel depresyonun sonbaharda başlayarak ilkbahara kadar sürebildiğini söz eden Prof. Dr. Hasan Belli, “Mevsimsel depresyon, genelde bir döngüseldir ve tanımlanan vakit aralıklarında, mevsimsel değişikliklerle bağlantılıdır. Belirtiler çoklukla sonbahar aylarında başlar, kış boyunca en şiddetli halini alır ve ilkbahar aylarında güneş ışığının artmasıyla birlikte hafifleyerek ya da büsbütün ortadan kalkarak düzelir. Bu, ortalama 4-5 aylık bir süreyi kapsar. Fakat bu mühlet şahıstan şahsa, yaşanılan coğrafyanın enlemine ve o yılın hava şartlarına nazaran değişiklik gösterebilir. Birtakım olaylarda, depresyon hali güzel tedavi edilmezse her döngüde semptomlar tekrarlayabilir” ikazında bulundu. 
Ne vakit uzmana başvurmak gerekir?
“Kış hüznü” ile klinik seviyedeki “mevsimsel depresyon” ortasındaki en kritik ayrımın, fonksiyonelliğin bozulması olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Hasan Belli, “Bazı durumlarda kesinlikle bir ruh sıhhati uzmanına başvurulmalıdır. Bu durumlar şöyle sıralanabilir: Belirtiler her gün, günün büyük kısmında hissediliyorsa, işe ya da okula gitmek, konut işlerini yapmak, toplumsal alakaları sürdürmek büyük ölçüde zorlaştıysa yahut imkânsız hale geldiyse kesinlikle uzmana danışılmalıdır. Uyku ve iştah düzensizlikleri hayat kalitesini önemli halde etkiliyorsa, ümitsizlik, çaresizlik niyetleri ağırsa, vefat yahut intihar fikirleri varsa vakit kaybedilmeden bir uzman tabibe başvurulmalıdır. İntihar kanılarının olması olayın epey şiddetli olduğunu ve aciliyet arz ettiğini gösterir. Elhasıl ‘Biraz keyifsizim’ değil de ‘Artık hiçbir şey yapamıyorum, hayat çekilmez geliyor’ noktasına gelindiğinde profesyonel dayanak alınması hayati ehemmiyet taşır” ikazında bulundu.
Tedavi edilmezse kronikleşebilir
Mevsimsel depresyona vaktinde müdahalenin ehemmiyetini vurgulayan Prof. Dr. Hasan Belli, “Mevsimsel depresyon tedavi edilmezse, yalnızca birkaç aylık bir sorun olmaktan çıkıp kronikleşebilir ve kişinin hayatında önemli yeti yitimlerine sebep olabilir. Öncelikle iş, okul performansında düşme ve toplumsal münasebetlerde geri çekilmeye sebep olabilir. Öteki depresyon tiplerinde olduğu üzere alkol ve başka berbata kullanılan hususlara yönelimi artırabilir. Mevsimsel depresyon sıhhatsiz beslenme, hareketsizlik ve ağır gerilim nedeniyle öteki tıbbi hastalıklara yer hazırlayabilir. Depresyonun şiddetli biçimlerinde intihar riski, azımsanmayacak seviyede yüksektir” ikazında bulundu.
Ev ve iş yerleri aydınlık tutulmalı
Mevsimsel depresyonun önlenmesi için alınması gereken önlemlere dikkat çeken Prof. Dr. Hasan Belli, “Öncelikle biyolojik nedenselliği zayıflatmak için güneş ışığından mümkün mertebe faydalanmak gerekir. Gündüz saatlerinde bu imkân daha imkanlı hale gelir. Konut ve iş yerleri aydınlık tutulmalıdır. Şayet imkân varsa açık havada yürüyüş ve fizikî aktiviteler ihmal edilmemelidir. İdmanın kendisi tüm depresyon biçimlerinde yarar sağlayabilir. Bununla birlikte istikrarlı beslenme hayli değerlidir. Niteliksiz karbonhidratlardan uzak durulmalı ve omega-3 açısından güçlü besinler alınmalıdır. Ayrıyeten toplumsal bağlar canlı tutulmalı ve toplumsal aktiviteler düzenlenmelidir” dedi.
Uyku nizamına dikkat!
Mevsimsel depresyonun önlenmesinde bir başka kıymetli konunun da uyku nizamı olduğunu belirten Prof. Dr. Hasan Belli, “Her gün tıpkı saatte yatılıp kalkılmalıdır. Uyku saatlerinin doğal ritminden sapmasına müsaade verilmemelidir. Gerilim idaresine de dikkat etmek gerekir. Gerilimli uğraşlardan uzak durmaya çalışmak kollayıcı olabilir. Şayet birey geçmiş yıllarda da gibisi problemler yaşamışsa ve bu meseleler şiddetli arazlara sebep olmuşsa depresyonun çabucak başlangıcında profesyonel yardım arayışı son derece önemlidir” ikazında bulundu.
Mevsimsel depresyon ihmal edilmemeli
Mevsimsel depresyonun ihmal edilmemesi gereken bir bozukluk olduğunu kaydeden Prof. Dr. Hasan Belli, “Bu doğal bir ‘tembellik’ yahut ‘mizaç ve karakter’ özelliği değil, biyolojik temelli bir gerçekliktir. Farkındalık ve erken müdahale son derece değerlidir. Birey kendinde ya da bir yakınında belirtiler fark ettiğinde erken müdahale imkanlarını araştırmalıdır” dedi. 
Mevsimsel depresyon tedavi edilebilir
Mevsimsel depresyonun epeyce tesirli bir biçimde tedavi edilebildiğini belirten Prof. Dr. Hasan Belli, tedavi yaklaşımlarını şöyle sıraladı:
Fototerapi (Işık Tedavisi): En spesifik ve tesirli tedavi metotlarından biridir. Özel bir aygıttan sabahları 30 dakika kadar parlak beyaz ışığa maruz kalmak, güneş ışığının eksikliğini telafi ederek beyin kimyasını düzenler. Tesiri ekseriyetle birkaç gün ila iki hafta içinde görülmeye başlar.
Psikoterapi: Çeşitli psikoterapi biçimleri tedavide kullanılmaktadır. Psikoterapiler olumsuz fikir kalıplarını değiştirmeye, davranışları aktiviteyle yine düzenlemeye ve mevsimsel değişikliklere ahenk sağlayacak hünerler geliştirmeye odaklanır. Bunlara ilaveten kimi terapi ekolleri olumsuz duygulanımlara odaklanarak bunlarla baş edebilme kapasitesini artırırlar. 
İlaç Tedavisi: Şiddetli hadiselerde, çeşitli antidepresan ilaçlar doktor kontrolünde kullanılabilir. Daha evvel de gibisi karakterde depresyon döngüleri deneyimlemiş bireylerde, belirtiler başlamadan evvel esirgeyici gayeli olarak antidepresan tedavi başlanıp, mevsim geçince kademeli olarak kesilebilir.
D Vitamini Desteği: Kışın güneş ışınlarının az olması nedeniyle düşen D vitamini düzeyleri depresyonu şiddetlendirebilir. Doktor önerisiyle takviye alınabilir. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı