Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Sena Kalaz Güven, batıl inançların ruhsal, kültürel ve nörobiyolojik temelleri, sağladığı yararlar ve muhtemel ziyanları hakkında bilgi verdi.

Belirsizlikle başa çıkmada batıl inançlar, ruhsal bir araç olarak kullanılır!

Batıl inançların temelinde, insan zihninin belirsizlik karşısında geliştirdiği başa çıkma düzenekleri yattığını lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Sena Kalaz Güven, “Psikolojik olarak beşerler, denetim edemedikleri durumlarda mana arayışı içerisindedir.” dedi.

Araştırmaların, gerilimli ve öngörülemez olaylarla karşılaşıldığında beynin tehdit algısını azaltmak için çeşitli bilişsel stratejiler geliştirdiğini gösterdiğini aktaran İnanç, “Bu stratejilerden biri de nedensellik yanılsamasıdır. İnsan beyni, rastlantısal olayları birbirine bağlayarak düzmece neden-sonuç münasebetleri kurma eğilimindedir. Örneğin, imtihan öncesinde birebir kıyafeti giydiğinde başarılı olduğunu gören bir öğrenci, bu davranışın ‘şans getirdiğine’ inanabilir. Bu inanç, gerçekte bilimsel bir temele dayanmasa da kişinin telaşını azaltır ve öznel bir denetim hissi sağlar. Münasebetiyle batıl inançlar, ruhsal manada belirsizlikle baş etmenin ve zihinsel huzuru muhafazanın bir yolu olarak fonksiyon görür.” açıklamasını yaptı.

Kaygıyı azaltıp ruhsal dayanıklılığı destekleyebilir!

Stresli yahut kriz devirlerinde batıl inançlara yönelme eğiliminin, psikolojide ‘algılanan kontrol’ kavramıyla açıklandığını kaydeden Uzman Klinik Psikolog Sena Kalaz Güven, “İnsan, hayatı üzerinde denetim sahibi olduğunu hissettiğinde tasa seviyesi azalır.” dedi.

Ancak hastalık, ekonomik kriz, iş kaybı ya da duygusal travma üzere zorlayıcı periyotlarda denetim hissinin zayıfladığını tabir eden İtimat, “Bu noktada batıl inançlar, bireye ruhsal bir ‘sığınak’ sunar. 2008 ekonomik krizi devrinde yapılan bir araştırmada, belirsizlik yaşayan bireylerin batıl ritüellere daha sık başvurduğu saptanmış. Zira uğurlu nesneler taşımak yahut makul ritüelleri uygulamak üzere sembolik davranışlar kişinin zihninde güvenlik algısını pekiştirir. Böylelikle batıl inançlar, korkuyu düzenleyen, duygusal dayanıklılığı artıran ve belirsizlik karşısında ruhsal istikrarı destekleyen bir araç haline gelir.” formunda konuştu.

Batıl inançlara çok bağımlılık, öz yeterlilik hissini zayıflatıp karar verme kapasitesini azaltabilir!

Batıl inançların, bireyin ruhsal kaynaklarını hem olumlu hem de olumsuz istikamette etkileyebileceğine dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Sena Kalaz Güven, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Bir yandan, batıl inançlar ‘psikolojik destek’ fonksiyonu görerek özgüveni artırabilir. Uğurlu olduğuna inanılan bir objeyi taşıyan kişi, riskli bir karar anında daha bahadır davranabilir. Bu durum, plasebo tesirine emsal. İnanç, bireyin öznel tecrübesini ve performansını güçlendirebilir. Lakin çok seviyede batıl inançlara bağımlı olmak, öz yeterlilik hissini zayıflatabilir. Birey, kendi yetenekleri yerine ‘dışsal’ faktörlere güvenmeye başladığında bağımsız karar alma kapasitesi azalır. Bu, bilişsel çarpıtmaların devreye girdiği bir süreçtir. Bilhassa yüksek seviyede belirsizlik telaşı yaşayan şahıslarda, batıl inançların karar verme süreçlerini rasyonel temelden uzaklaştırarak uzun vadede ruhsal esnekliği sınırladığı görülmektedir.”

Kültürel normlarla da derin bir bağlantı içerisinde…

Batıl inançların, sırf ferdi psikoloji ile değil, kültürel normlarla da derin bir ilgi içerisinde olduğuna değinen Uzman Klinik Psikolog Sena Kalaz Güven, “Sosyal psikoloji araştırmaları, bireylerin inançlarının kıymetli bir kısmının, içinde bulundukları toplumun bedelleri ve ritüelleri tarafından şekillendiğini gösteriyor.” dedi.

Bazı toplumlarda ‘13’ sayısının uğursuzlukla ilişkilendirilirken, birtakım Asya kültürlerinde ‘8’ sayısının bahtı temsil ettiğini hatırlatan İtimat, “Bu kültürel farklılıklar, bireylerin günlük tercihlerini, karar verme süreçlerini ve toplumsal davranışlarını tesirler. Toplumsal öğrenme kuramına nazaran, bireyler etraflarından model aldıkları inanç ve davranışları içselleştirirler. Bu nedenle, toplumsal seviyede yaygın olan batıl inançlar, bireyler üzerinde toplumsal baskı yoluyla daha da güçlenir. Sonuç olarak, kültürel bağlam, batıl inançların benimsenme seviyesini ve bireylerin bu inançları hangi hayat alanlarına entegre edeceğini direkt belirler.” tabirlerini kullandı.

Batıl inançlar nörobiyolojik temellere de sahip!

Nörobilimsel araştırmaların, batıl inançların beynin öğrenme ve ödül düzenekleriyle yakından alakalı olduğunu gösterdiğini aktaran Uzman Klinik Psikolog Sena Kalaz Güven, “Beynin dopamin sistemi, ödül beklentisi ve alışkanlık oluşumunda kıymetli bir rol oynar. Şayet bir kişi muhakkak bir davranışın akabinde olumlu bir sonuç yaşarsa, beyin bu iki olayı birbirine bağlayarak davranışı pekiştirir.” dedi.

Ayrıca, yüksek telaş düzeylerinde beynin amigdala ve prefrontal korteks bölgeleri ortasındaki irtibatın farklılaştığının belirten İtimat, bu durumun da tehdit algısının artmasına ve batıl inançlara yatkınlığın yükselmesine neden olduğunu söyledi ve batıl inançların sadece kültürel ve ruhsal değil, birebir vakitte nörobiyolojik temellere de sahip olduğuna dikkat çekti.

Batıl inançlar çoka kaçtığında ruh sıhhatini olumsuz etkileyebilir!

Araştırmaların, batıl inançların muhakkak hudutlar içerisinde ruhsal yararlar sağlayabileceğini ortaya koyduğunu da söz eden Uzman Klinik Psikolog Sena Kalaz Güven, sözlerini şöyle tamamladı:

“Bu yararlar ortasında gerilim idaresi, motivasyonun artması ve umut hissinin güçlenmesi sayılabilir. Örneğin, atletlerin ‘uğurlu’ ritüeller uygulaması, öz inançlarını artırarak performanslarını dolaylı olarak takviyeler. Bununla birlikte, batıl inançların çoka kaçması ruhsal rahatsızlık riskini beraberinde getirir. Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) gibisi tekrarlayıcı ritüellerin oluşumu, bu aşırılığın bir yansımasıdır. Hasebiyle batıl inançlar, istikrarlı seviyede fonksiyonel bir başa çıkma stratejisi olabilirken, denetim kaybına yol açacak boyuta ulaştığında bireyin ruhsal sıhhatini olumsuz etkileyebilir.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı