Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Zeynep Betül Alp, solaklığın beyin işleyişi, genetik ve çevresel faktörlerle münasebeti, nörogelişimsel tesirleri, yaratıcılık ve zeka ile teması hakkında bilgi verdi.

El tercihi doğuştan gelen, genetik ve çevresel etkenlerle şekillenen bir özellik!

El tercihinin doğuştan gelen, büyük oranda beynin işleyişine bağlı bir özellik olduğunu söz eden Uzman Klinik Psikolog Zeynep Betül Alp, “Beynimizin motor komutları veren kısımları, bilhassa de karşı beyin yarımküresiyle çalışan motor korteks, hangi elimizi baskın kullandığımızı belirler.” dedi.

Sağ elini kullananların motor sisteminin ekseriyetle sol beyin yarımküresiyle daha faal çalışırken, solaklarda bu durumun çoğunlukla aykırısı olduğunu aktaran Alp, “Solaklık genetik faktörlerden de etkilenir. Ailede solak bireylerin bulunması, çocuğun da solak olma ihtimalini artırır. Fakat bu transfer matematiksel olarak öngörülebilir bir formda gerçekleşmez. Genetik yatkınlık kadar, çevresel etkenler ve hatta doğum öncesi gelişim süreci de belirleyicidir. Yani bir çocuk, genetik olarak solaklığa eğilimli olabilir, fakat çevresel baskılar ya da nörogelişimsel faktörler onun sağ el kullanmasını da şekillendirebilir.” halinde konuştu.

Solaklarda lisan fonksiyonları daha esnek dağılıyor!

Beynimizin bedenin karşı tarafını denetim ettiğini hatırlatan Uzman Klinik Psikolog Zeynep Betül Alp, “Dolayısıyla solak bir birey yazı yazarken ya da bir işi sol eliyle yaparken, beyninin sağ yarımküresi daha ağır çalışır. Lakin işin farklı yanı şu, solak bireylerin beyin yapısında, bilhassa sağ ve sol beyin yarımküreleri ortasındaki irtibatı sağlayan ‘korpus kallozum’ üzere birtakım yapılarda daha fazla temas gözlemlenmiştir.” dedi.

Dil üzere karmaşık fonksiyonlarda, sağlak bireylerde ekseriyetle sol beyefendisinin daha baskın olduğunu kaydeden Alp, solaklarda ise bu dağılımın daha esnek olduğunu, kimi solakların lisanı sağ beyinle işlediğini, kimilerinin ise her iki beyni birlikte kullandıklarını vurguladı. Alp, bu esnekliğin, onların farklı bilişsel stratejiler geliştirmesine de imkan tanıyabildiğini aktardı.

Solak bireylerin genel zeka seviyesi yahut öğrenme hünerlerinde besbelli bir fark yok!

Solak bireylerin genel zeka seviyesi yahut öğrenme hünerlerinde besbelli bir fark olmadığına dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Zeynep Betül Alp, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Ancak beynin bilgiyi sürece biçimindeki farklılıklar nedeniyle, vakit zaman birtakım avantajlar yahut farklı yollar izlenebilir. Örneğin solak bireyler birtakım misyonlarda daha üretken, daha farklı düşünebilen bireyler olarak tanımlanır. Bu, beynin iki yarımküresi ortasındaki daha istikrarlı ya da farklı irtibat yollarından kaynaklanıyor olabilir. Birtakım araştırmalar, solakların uzamsal maharetlerde, örneğin harita okuma ya da form tanımada daha başarılı olabileceğini öne sürüyor. Lakin bunlar tüm solaklar için geçerli genel kurallar değildir; ferdî farklılıklar her vakit ön plandadır.”

Nörolojik hastalıklarda solaklık, tek başına bir risk faktörü değil! 

Solak bireylerde kimi nörolojik hastalıklara yatkınlığın daha fazla olup olmadığı konusunda bilimsel tartışmaların devam ettiğini lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Zeynep Betül Alp, “Ancak bazı araştırmalar solaklık ile kimi nörolojik yahut gelişimsel farklılıklar ortasında münasebet olabileceğini gösteriyor.” dedi.

Disleksi, dikkat eksikliği ya da şizofreni üzere sıkıntıların solak bireylerde biraz daha yüksek oranda rapor edildiğini belirten Alp, “Ancak burada kıymetli olan şu: Solaklık, tek başına bir risk faktörü değildir. Beyindeki kimi farklı yapılanmalar, hem solaklığı hem de bu tıp hastalıklarla alakalı olabilecek bilişsel örüntüleri beraberinde getirebilir. Yani bu, neden-sonuç münasebeti değil, daha çok ‘ortak bir yolun kesişimi’ üzere düşünülebilir.” açıklamasını yaptı.

Çocuğun baskın elini değiştirmeye zorlamak, nörogelişimsel süreçte çeşitli zorluklara yol açabilir!

El tercihinin, doğumdan sonra yavaş yavaş netleşen bir özellik olduğuna işaret eden Uzman Klinik Psikolog Zeynep Betül Alp, “Genellikle 3 ila 6 yaş ortasında baskın el barizleşir. Kimi çocuklar bu süreçte başlangıçta sol elini daha fazla kullansa da vakitle sağ eli tercih etmeye başlar. Bu dönüşüm bazen doğal gelişimin kesimidir, bazen de çevresel yönlendirmelerle olur.” dedi.

Beynin epey esnek bir yapıda olduğunu ve bilhassa çocukluk devrinde kullanılan elin sinirsel temsili güçlendiğini vurgulayan Alp, şunları söyledi:

“Ancak bu dönüşüm dış baskılarla oluyorsa, örneğin çocuk yazı yazarken sol eliyle yazmak istiyor ancak sağ elle yazmaya zorlanıyorsa, bu durum çocuğun nörogelişimsel sürecinde kimi zorluklara yol açabilir. Bu tıp zorlamalar, yazı yazma zahmetlerinden ince motor marifetlerde gerilemeye kadar uzanan çeşitli tesirler yaratabilir. Hatta kimi durumlarda dikkat dağınıklığı yahut konuşma akıcılığı problemleri da gözlemlenmiştir.

Ancak burada değerli bir ayrım yapılmalı. Günlük omurdaki kimi alışkanlıklar, örneğin yemek yeme üzere pratik davranışlar, bireyin el tercihi ne olursa olsun vakitle sağ elle de yapılabilir hale gelebilir. Hakikaten, bir davranışın motor seviyede kolaylıkla öğrenilebilmesi ile bireyin baskın motor elini değiştirmek birebir şey değildir. El tercihi bir yönelimdir, alışkanlıklar ise öğrenilebilir ve şekillendirilebilir.”

Solaklar daha mı yaratıcı? 

Solaklık ile yaratıcılık ya da sanatkârlık ortasında bir ilgi olup olmadığı konusunda değinen Uzman Klinik Psikolog Zeynep Betül Alp, “Bilimsel çalışmalarda vakit zaman sol elini kullanan bireylerin sorun çözme yaklaşımlarında yahut sanatsal söz alanlarında biraz daha farklı yollar izleyebildiği gözlemlenmiş. Bilhassa görsel-uzamsal algı, özgün düşünme stratejileri üzere alanlarda birtakım eğilimler kelam konusu olabiliyor. Fakat bu, her solak bireyin sanatla iç içe olduğu ya da kesinlikle farklı düşündüğü manasına gelmiyor.” dedi.

Beynin iki yarımküresi ortasındaki bağlantının solak bireylerde daha esnek olabildiğinin düşünüldüğünü lisana getiren Alp, “Bu da kimi durumlarda olaylara farklı açılardan bakabilmelerine katkı sağlayabilir. Elbette bu her birey için geçerli değil; şahsî yatkınlıklar ve çevresel faktörler burada çok belirleyici. Hasılı, bu alanda kimi enteresan bulgular var ancak direkt bir sebep-sonuç bağı kurmak için elimizde gereğince net data yok.” diyerek kelamlarını tamamladı. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı