Dünya basınında bir müddet evvel gündem yaratan, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Çin lideri Şi Cinping arasında geçen “ömür uzatma” diyaloğu, insan hayat mühletinin nitekim 150 yıla kadar çıkıp çıkamayacağı tartışmalarını tekrar alevlendirdi.

Üsküdar Üniversitesi Bağımlılık ve İsimli Bilimler Enstitüsü Biyogüvenlik Anabilim Dalı Başkanı, Moleküler Biyoloji ve Genetik Uzmanı Prof. Dr. Kaan Yılancıoğlu, ömrün uzamasında genetik bilim, biyoteknoloji ve organ yenilenmesinin rolünü kıymetlendirdi.

İnsan ömür mühleti son 70 yılda uzadı

Prof. Dr. Yılancıoğlu, insan yaşam müddetinin son 70 yılda bariz biçimde uzadığına dikkat çekerek, şöyle konuştu:

“1950’li yıllardan beri insan ömrü esasen uzadı. Ortalama ömür müddeti 50’li, 60’lı yaşlardan 83-85 yaşlara kadar çıktı. Yapılan bilimsel çalışmalar, organların dayanıklılığı ve biyoteknolojik gelişmeler dikkate alındığında insan ömrünün 150 yıla kadar uzayabileceğini gösteriyor. Rockefeller neredeyse 100 yaşına kadar yaşamıştı ve hayatı boyunca birden fazla organ nakli geçirmişti. Karaciğer, böbrek üzere organlar sayesinde o yaşa kadar dayanabildi. Bu da gösteriyor ki organ nakliyle bir noktaya kadar yönetim edebilmek mümkün olabiliyor.”

Konu uzun yaşamak değil, sağlıklı yaşamak

Ömrü uzatma araştırmalarının artık yalnızca “yaş almak” değil, sağlıklı yaşlanmak üzerine ağırlaştığını vurgulayan Yılancıoğlu, “Longevity yani uzun lakin kaliteli ömür bilimi, bugünlerde çok revaçta. İnsan ömrü uzadıkça nörolojik, kalp ve hücresel seviyede sıhhati korumak daha değerli hale geliyor. Artık yalnızca uzun yaşamak değil, sağlıklı yaşlanmak tartışılıyor. Bunun öncüleri var dünyada. Brian Johnson her gün 2000’in üzerinde test yaparak bedenini daima izliyor ve buna nazaran ömür biçimini düzenliyor. Kendini adeta bir bilimsel denek üzere konumlandırdı. Sağlıklı yaşlanmanın hudutlarını bu çeşit örnekler üzerinden göreceğiz.” sözlerini kullandı.

Organ nakliyle değil, genetikle ulaşabiliriz

Organ nakillerinin insan ömrünü uzatmada süreksiz bir tahlil sunduğunu belirten Prof. Dr. Yılancıoğlu, “Başkasının organını aldığınızda bedenin bu organı kabul etmesi için uzun mühlet immün süpresif yani bağışıklık baskılayıcı tedavi görmeniz gerekir. Bu da sizi bakteriyel, viral, mantar enfeksiyonlarına açık hale getirir. Bu nedenle yalnızca organ nakliyle asırlarca yaşamak mümkün değil. Geleceğin tahlili genetik mühendislik ve hücresel yenilenmede. Yaşlanmayı geciktiren moleküller yani senolitikler üzerinde çalışmalar süratle ilerliyor. Japonya’da yine diş çıkarmayı sağlayan ilaç denemeleri başladı. Emsal biçimde yaşlanmayı yavaşlatan hatta geriye çevirebilen moleküller üzerinde çalışmalar yürütülüyor.” dedi.

Kendi organlarımızı üretme periyodu yaklaşıyor

Gelecekte insanların kendi kök hücrelerinden organ üretmesinin mümkün olacağını belirten Prof. Dr. Yılancıoğlu, “Tissue regeneration dediğimiz doku yenileme teknikleri gelişiyor. IPS teknolojileri sayesinde bireyin kendi hücresinden organ üretmek mümkün hale gelecek. Böylelikle artık oburunun organını almak yerine kendi organımızı tekrar üretebileceğiz.” diye konuştu.

Ayrıca, genetiği değiştirilmiş hayvanlardan organ nakli çalışmalarının da ilerlediğini belirten Prof. Dr. Yılancıoğlu, “Domuzlarda insan bağışıklık sisteminin tanıyıp saldırdığı proteinler genetik olarak silindi. Bu organlar insanlara nakledilebilir hale geliyor. Yani hayvan kaynaklı organ nakli çok yakın bir gelecekte klinik kademeye gelecek.” formunda konuştu.

150 yıl birinci Asya’da mümkün olabilir

Prof. Dr. Yılancıoğlu, insan ömrünün 150 yıla ulaşmasının birinci olarak Batı’da değil, Asya ülkelerinde gerçekleşeceğini tabir ederek, “Regülasyonlar (düzenleme) Batı’da çok sıkı ancak Asya ülkelerinde daha esnek. Genetiği değiştirilmiş birinci beşerler da Çin’de doğdu. Bu nedenle 150 yıllık ömür amacı birinci olarak Çin üzere ülkelerde uygulanabilir. Orada bilimsel riskler daha özgür test ediliyor.” tabirinde bulundu.

Putin–Şi ortasındaki diyaloğun “sadece bir sohbet değil, tıpkı vakitte bir mesaj” olduğunu söyleyen Prof. Dr. Yılancıoğlu, “Biyoteknoloji birinci olarak bu ülkelerde süratli gelişecek. Bilimsel etik ve yasal sınırlamalar Batı’da daha katı olduğu için orada bu gelişmeleri daha geç göreceğiz.” dedi.

Bugün doğan çocuklar 150 yılı görebilir

İnsan ömrünün 150 yıla ulaşmasının 2030’da değil fakat gelecek 50 yıl içinde mümkün olabileceğini belirten Prof. Dr. Kaan Yılancıoğlu, şunları söyledi:

“2030 yılı biraz erken. Tahminen 90’lı yaş ortalamalarına ulaşabiliriz lakin 150 yıl için 50 yıl daha gerekiyor. Bugün doğan çocuklar bu gelişmelere şahit olacak. Onların 150 yaşına kadar yaşayabileceğini görebiliriz. Bizim jenerasyon için hudut hala 100 yaş civarında.”

Gen düzenleme süratle ilerliyor lakin sıhhatte süreçler yavaş

Prof. Dr. Kaan Yılancıoğlu, CRISPR ve PA (Prime Editing) üzere gen düzenleme teknolojilerinin insan ömrünü uzatmada ihtilal yaratacağına işaret ederek, “Bozuk genetik malzemesi çıkarıp yerine sağlıklı genleri takabiliyoruz. Tek bir mutasyonu bile değiştirmek artık mümkün. Lakin sıhhatte mevzuat çok yavaş. Bir ilacın klinik uygulamaya girmesi 5 ila 15 yıl sürüyor. Hasebiyle laboratuvardaki buluşları biz fakat 15-20 yıl sonra klinikte görebiliyoruz.” diye konuştu.

Yapay zeka (AI) teknolojilerinin süratle ilerlemesine rağmen sıhhatte birebir suratın mümkün olmadığını vurgulayan Yılancıoğlu, “Yapay zekada güvenlik regülasyonu yok, o yüzden çok süratli. Fakat sıhhatte etik unsurlar, onay süreçleri ve regülasyonlar var. Bu da ilerlemeyi doğal olarak yavaşlatıyor.” biçiminde kelamlarını tamamladı.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı