Bebek sahibi olmak isteyen çiftlerde kısırlık problemlerinin yaklaşık % 50’si bayanlara ait faktörlerden kaynaklanıyor. Erkek kısırlığı çiftlerde % 30’luk bir oranla söz edilirken, % 20 oranında da hem erkek hem de bayana bağlı faktörlerin bir kombinasyonu olabiliyor. Kısırlığın tahlili için öncelikle yaşanan sorunun kaynağının belirlenmesi gerekiyor. Bayanlarda tedavi sürecine adım atılırken yapılacak ömür şekli değişiklikleri gebelik şansını artırıyor. Memorial Kayseri Hastanesi Bayan Hastalıkları ve Doğum Bölümü’nden Doç. Dr. Mehmet Ak, kadın kısırlığı ile ilgili bilgi verdi.

Kısırlık için şahsa özel tedavi

Korunma olmadan, tertipli olarak cinsel birlikteliğe karşın gebelik elde edilememesi, infertilite yani kısırlık olarak tanımlanmaktadır. Kısırlık bayan açısından değerlendirildiğinde hamile kalamama durumudur. Kısırlık için hormonal meseleleri düzeltmek, cerrahi müdahale ve tüp bebek (IVF) üzere doğurganlık tedavileri uygulanabilmektedir. Kısırlık, hem bayan hem de erkek için bireye özel ve tahlile yönelik tedavi yapılması gereken bir sıkıntıdır. Bir bayanın 40 yaşına gelmesinden sonra gebe kalma talihi kıymetli ölçüde azalmaktadır. 

Kadın kısırlığı giderek artıyor

ABD’de çocuk isteğiyle kliniklere başvuran 15-49 yaşları ortasındaki bayanların oranı 1980’de % 9 iken, 2010 yılı prestiji ile bu oran % 12 düzeyine yükselmiştir. 2023 yılında ise % 17,5 düzeylerine çıkmıştır. Bu yükselmenin nedeni ise artmış bayan yaşı ile evresel toksinlere daha fazla maruziyet ve artmış obezitenin yanı sıra seksüel yolla bulaşan hastalıklarda artış üzere birtakım faktörlerdir. Türkiye Nüfus ve Sıhhat Araştırması’na nazaran ülkemizde, üreme çağındaki bayanlarda kısırlık % 15 olarak belirlenmiştir. 

Kısırlık konusunda erkek faktörü

Kadın kısırlığının son 30 yılda süratle arttığı, yaşa nazaran belirlenen oranların yükseldiği ve 30’lu yaşların sonlarındaki bayanların dünya çapında en yüksek kısırlık riskiyle karşı karşıya olduğu belirlenmiştir. Dünya genelinde 2021 yılında, kısırlık 110 milyon bayanı etkilemiştir. Bu bilgilere karşın kısırlığın nedenleri her iki partnerden de kaynaklanmaktadır. Kısırlık, bayan üreme sistemindeki bir sorun nedeniyle olduğu kadar erkek üreme sistemindeki bir sorun nedeniyle de ortaya çıkmaktadır. 

Yanıt alamamak ümitsizlik nedeni

Bazı durumlarda kısırlığın nedeni uzun müddet bulunamamaktadır. Her iki partnerde de birkaç küçük faktörün bir ortaya gelmesi, açıklanamayan doğurganlık sıkıntılarına neden olabilmektedir. Kısırlığın nedeni hakkında belli bir karşılık alamamak birçok vakit ümitsizliğe neden olsa da, bu sorun vakitle kendi kendine düzelebilmektedir. Açıklanamayan kısırlığın varsayımı yüzdesindeki farklılık, uzmanların standart kısırlık testinin ne olması gerektiği konusunda fikir birliğine varamamasından kaynaklanmaktadır. Testler, bireyin durumuna ve tabibinin test protokollerine nazaran değişebilmektedir. 

Süre beklenmeden araştırılması gerekenler

Kısırlık araştırmaları birebir partnerle 12 ay boyunca vajinal seksüel alakaya karşın gebelik elde edemeyen çiftler üzerinde yapılmaktadır. 12 ay olan bekleme müddeti bayan yaşı 35 ve üzeri olduğu durumlarda 6 aya üzerinden hesaplama yapılır. Fakat bu müddet beklenmeden temel kısırlık araştırmasının yapılması gereken durumlar ise şunlardır;

• Aşikar menstrüel düzensizlik kelam konusu olması
• Devam eden cinsel işlev bozukluğu varlığı 
• Pelvik inflamatuar hastalık öyküsü 
• Evre 3-4 endometriosis yani çikolata kisti olması durumu
• Kanser tedavisi için kemoterapi alınması
• Bilinen bir erkek faktörü varlığı

Kadın kısırlığı için araştırılması gereken faktörler

Kadınlarda kısırlığa neden olabilecek birçok faktör bulunmaktadır. Genel sıhhat şartlarının yanı sıra genetik (kalıtsal) özellikler ile hayat usulü ve yaş, kısırlığa yol açabilmektedir. Lakin bayan kısırlığı için aşağıdaki faktörlerin araştırılması gerekmektedir;

• Yaş faktörü kıymetlidir. Çoklukla doğurganlık 30’lu yaşlarda azalmaya başlamaktadır 
• Yumurtlamayı engelleyen hormon sıkıntıları araştırılmalıdır
• Anormal adet döngüsü
• Obezite kısırlığı etkileyen kıymetli bir nedendir
• Vücut kitle endeksinin düşük olması.
• Endometriozis
• Yapısal meseleler (fallop tüpleri, rahim yahut yumurtalıklarla ilgili sorunlar)
• Rahim miyomları
• Yumurtalık kistleri
• Tümörler
• Otoimmün bozukluklar (lupus, romatoid artrit, Haşimato hastalığı)
• Pelvik inflamatuar hastalığa neden olan cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar
• Polikistik over sendromu kısırlığa neden olabilen hormonal bir bozukluktur.
• Birincil yumurtalık yetmezliği
• Aşırı unsur kullanımı (alkol yahut uyuşturucu)
• Sigara içmek
• Daha evvel dış gebelik geçirmiş olmak
• Kullanılan ilaçlar; (non-steroid anti-inflamatuarlar, steroid)
• Smear sonucu, göğüs değişiklikleri, göğüsten süt gibisi akıntı olup olmadığı, aknenin eşlik ettiği yüzde ve göğüste çok kıllanma

Sağlıklı ömür usulü önemli

Sağlıklı ömür şekli değişiklikleri doğurganlık da dahil olmak üzere bireylerin fizikî, zihinsel ve duygusal refahını etkileyen davranışlardan oluşmaktadır. Sigara tiryakiliği, sıhhatsiz beslenme, beden kitle endeksinin istikrarsız olması, çok alkol ve kafein tüketimi, yetersiz fizikî aktivite ve idman, cinsel yolla bulaşan hastalıklara maruz kalmak ve çevresel faktörler üreme sıhhatini etkilemektedir. Hayat biçimini değiştirmek bireyin tercihleri sonucu değişebilmektedir. Hayat usulü davranışlarının üreme sıhhatini olumlu yahut olumsuz istikamette etkilediği yapılan araştırmalarla kanıtlanmıştır. Sağlıklı ömür biçimleri sayesinde kısırlık tedavisinde muvaffakiyet elde edildiği, gebelik ve canlı doğum oranlarının arttığı bilinmektedir. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı