Subtotal $0.00
4
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) blog sayfasında yayımlanan bir tahlilde, nakdî sıkılaşma devrinde firmaların döviz biriktirme davranışında ve döviz talebinde net bir değişim gözlendiği belirtildi.
TCMB’de Uzman Yardımcısı olarak vazife yapan Muhammed Furkan Erdoğan, Ömer Faruk Karaahmetoğlu ve TCMB’de Müdür olarak misyon yapan Kadir Gürci ve TCMB’de Genel Müdür Yardımcısı olarak vazife yapan Süleyman Kutalmış Özcan tarafından kaleme alınan” Gerçek Dalın Döviz Talebi Gelişmeleri” başlıklı blog yazısı, Merkezin Güncesi sayfasında yayımlandı.
Yazıda ayrıyeten, net ihracatçı firmalar finansal sisteme döviz arz ederken net ithalatçı firmalar uzun devir ortalamasına yakın bir döviz talebi sergiliyor. Yakın devirde görülen döviz alımlarında da net ithalatçı firmaların dış ticaret ödemeleri belirleyici olduğu belirtlldi.
TCMB’nin blog yazısında şunlar denildi:
Firmalar ithalat ödemeleri, finansal yükümlülükler, kur oynaklığına karşı korunma muhtaçlığı ve yatırım tercihi üzere nedenlerle döviz talep edebiliyor. Bu talebi etkileyen ögelerin belirlenmesi finansal istikrar ve para siyaseti aktifliği açısından değerli. Bu yazıda, gerçek dal firmalarının döviz talebinin vakit içerisindeki seyrini ve bu talebin kaynaklarını mercek altına alıyoruz.
Firmaların döviz talebine ait yaygın olarak kullanılan göstergelerden birisi, yabancı para (YP) mevduatların toplam mevduat içindeki hissesi. Mali sıkılaşma ile birlikte, firmaların YP mevduat oranı, 2023 yılı Haziran ayındaki yüzde 60,7 düzeyinden gerileyerek 2025 yılı Haziran ayı prestijiyle yüzde 35 düzeyine düşüyor.
YP mevduat hissesindeki gerileme firmaların döviz biriktirme eğilimindeki azalışa işaret etse de gerçek dalın yavaşlayan döviz talebi akım datalarda daha net görülüyor. Bunun için firmaların spot ve vadeli piyasalarda döviz süreçlerini, dış ticaret kaynaklı net döviz gelirlerini ve YP cinsi kredi kullanım ve geri ödemelerini de dikkate almak gerekiyor. Bu maksatla, firmaların esas döviz giriş ve çıkışlarını netleştirerek aşağıdaki formül ile firma bazında döviz akımı hesaplıyoruz.
Döviz akımının olumlu olması firmanın döviz biriktirdiğini, negatif olması ise firmanın mevcut döviz stokunu azalttığını gösteriyor. Bu çerçevede, gerçek kesimin 2021 Ocak – 2025 Mayıs devrindeki döviz akımı gelişmelerini inceliyoruz. Bulgular, firmaların döviz gelirlerini biriktirme eğiliminin zayıfladığına işaret ediyor. Döviz akımını firma kümelerine nazaran incelediğimizde, zayıflamanın net ihracatçı firmalardan kaynaklandığı görülüyor. Sıkılaşma periyodunda ihracatın ve YP kredi kullanımının yükselmesine rağmen döviz akımının azalması net ihracatçı firmaların döviz satışlarının arttığına işaret ediyor. Net ithalatçı firmaların döviz akımı ise tıpkı periyotta negatif ve yatay seyrediyor. Bu durum net ithalatçı firmaların döviz gereksiniminin evvelki periyoda emsal formda devam ettiğini gösteriyor.
Döviz akımının seyri firmaların döviz talebinin vakit içerisinde azaldığını ve gerçek kesimin son bir yılda net döviz satıcısı pozisyonuna geldiğini gösteriyor. Bu eğilim döviz kurlarında oynaklığın görüldüğü Mart ayından sonra bir ölçü yavaşlasa da firmalar nette döviz satıcısı olmaya devam ediyor. Bununla birlikte, gerçek dalın döviz alımlarında net ithalatçı firmaların hissesi artıyor. 2021 Ocak – 2023 Mayıs devrinde ortalama yüzde 57 civarında seyreden bu hisse, mali sıkılaşma devriyle birlikte yüzde 65 düzeyine yükseldi. Bu durum, son periyottaki döviz talebinde firmaların ithalat kaynaklı gereksinimlerinin daha belirleyici olduğunu gösteriyor.
Son olarak, gerçek dalın yakın periyottaki net döviz talebini sektörel kırılımda inceliyoruz. Bu maksatla, son 12 ayda döviz alımı döviz satımından fazla olan bölümlere odaklanıyoruz. Bu kesimlerin toplam net döviz alımındaki en yüksek hissesi, başta güç ile ilgili bölümler olmak üzere araba ticareti, demir-çelik, kimya ve telekomünikasyon üzere ithalatçı kesimlerin oluşturduğunu görüyoruz.
Özetle, mali sıkılaşma periyodunda firmaların döviz biriktirme davranışında ve döviz talebinde net bir değişim gözlüyoruz. Net ihracatçı firmalar finansal sisteme döviz arz ederken net ithalatçı firmalar uzun periyot ortalamasına yakın bir döviz talebi sergiliyor. Yakın devirde görülen döviz alımlarında da net ithalatçı firmaların dış ticaret ödemeleri belirleyici oluyor. Bu gelişmeler net ihracatçı firmaların döviz arzına yaptığı katkının sürdüğüne işaret ediyor.
