Son vakitlerde birtakım kullanıcıların yapay zekayı “dijital terapist” olarak görmeye başladığını hatırlatan Uzm. Klinik Psikolog Merve Öz, insan-yapay zeka bağlarının ruhsal tesirleri ve potansiyel riskleri hakkında uyardı. “Yapay zeka yargılamıyor, daima ulaşılabilir, ‘sizi anlıyormuş’ üzere davranıyor” diyen Öz, yapay zeka ile sohbetin terapi seanslarının yerini tutamayacağının altını çizerek nedenlerini anlattı.

“Yapay zeka sizi rahatlatabilir fakat sizi dönüştüremez. Münasebetiyle iyileştirmez” diyen Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri, Uzm. Klinik Psikolog Merve Öz, ruhsal dayanak arayışında olan bireylerin yapay zeka tabanlı tahliller yerine kesinlikle alanında uzman terapistlere başvurması gerektiğini vurguladı.

YAPAY ZEKANIN TERAPİ SEANSLARININ YERİNİ TUTMADIĞINI GÖSTEREN NEDENLER

• Empati Kuramaz

Yapay zeka ile kurulan irtibatın bir terapi ilgisi olmadığının altını çizen Öz, “Yapay zekanın programlanmış cümleleri var; empati yetisi, bir kalbi, içgörüsü yok. Yani yapay zeka empatiyi yalnızca simüle edebilir, sahiden hissedemez” dedi. Yapay zekanın yalnızca yazılı yahut sesli komutlara reaksiyon verdiğini ve duygusal karmaşıklığı kavrayamadığını anlatan Öz, şöyle devam etti: “Bu mevzunun uzmanları, duygusal zekâları yüksek bireylerdir ve müşahede yetenekleri çok gelişmiştir. Ses tonu ve vücut lisanı üzere ince sinyallerden kişinin hissettikleri hakkında çıkarımlarda bulunabilirler. Şahsî yarar bu noktadan sonra oluşur.”

• Gerçekle Yüzleştirmez

Psikoterapinin temel maksatlarından birinin kişinin kendiyle yüzleşmesini sağlamak ve olaylar karşısında yeni bir bakış açısı kazandırmak olduğunu anlatan Öz, yapay zeka sohbetlerinde ise kişinin baktığı tarafa nazaran cevaplar geliştirildiğini münasebetiyle yalnızca kişinin duymak istediklerini söylediğini aktardı. Psikoterapide yüzleştirme varken, yapay zekanın gayesinin kişiyi haklı hissettirmek olduğunu vurguladı.

• Bilgi Güvenliği Sağlanamaz

Terapilerin zımnilik temeline nazaran yapıldığını ve bu hususta etik kurallara bağlılığın son derece değerli olduğunu hatırlatan Öz, yapay zeka kullanımında bu türlü bir kapalılığın kelam konusu olmadığını belirtti ve şunları söyledi:

“Yapay zeka sistemleri büyük ölçüde datayı işlediği için yanlış ellere bu dataların sızması yahut berbata kullanılması riski vardır. Bilhassa ruh sıhhatiyle ilgili hassas bilgilerin işlenmesi, saklanması ve paylaşımı çok büyük etik riskler taşımaktadır.”

• Ferdî Bağ Kurma Eksikliği Var

Terapilerin yalnızca teklif değil, derinlemesine tahlil ve karşılıklı bağlantı ile ilerlediğini ve iki insan ortasındaki inanç bağı üzerine kurulduğuna işaret eden Öz, “Yapay zeka, beşerle kurulan derin ve manalı terapötik alakayı kopyalayamaz. Halbuki terapistler etkin dinleme yaparak, hisleri yansıtarak, yanlış anlamaları düzelterek, kişinin içsel dünyasına derinlemesine nüfuz eder. Terapistle kurulan bağ, inanç inşa etmek için kritik kıymete sahiptir” dedi.

• Karmaşık Ruhsal Durumlar ve Kriz Anlarında Etik Kararlar Alamaz

Kişilik bozuklukları, majör depresyon üzere ağır ruhsal rahatsızlıklarda yapay zekanın vereceği birkaç tavsiyenin kâfi olamayacağını belirten Öz, “Ayrıca intihar niyetleri, şiddet, travma üzere durumlarda yapay zeka yetersiz kalır. Terapistler bu üzere durumlarda gerekirse takviye kaynaklarına yönlendirir, kriz müdahalesi yapar. Yapay zeka bu cins kararları etik olarak alamaz ve almamalıdır” diye konuştu.

• Yasal Sorumluluğu Yoktur

En değerli noktalardan birinin de yapay zekanın yasal sorumluluğunun bulunmaması olduğunu belirten Öz, “Terapistler meslek etiğine, kontrolüne ve yasal sorumluluğa tabidir. Yapay zeka yanılgı yapsa bile etik sorumluluk taşımaz. Terapi için inançlı ve etik bir ortam gerekir. Yapay zeka ile bu sağlanamaz” sözlerini kullandı.

“Yapay Zeka ile Dertleşmek Birtakım Tehlikeler de Doğurabiliyor”

Yapay zekadan bazen yanlış, eksik ya da bağlamdan kopuk bilgiler edinilebildiğini, bunun da bilhassa ruh sıhhati üzere hassas hususlarda olumsuz sonuçlara neden olabileceğini hatırlatan Merve Öz, yapay zeka ile dertleşmenin muhtemel tehlikeleri konusunda şu ikazlarda bulundu:

“Yapay zeka ile daima sohbet etmenin sonucu olarak insanlarda ‘Yapay zeka beni anlıyor, insanlara gereksinimim yok’ kanısı gelişebilir. Meğer duygusal güzelleşme çoklukla beşerler ortası bağlar üzerinden gerçekleşir. Yapay zekaya fazla bağlanmak, yalnızlığı derinleştirebilir. Ayrıyeten kişi konuşunca rahatladığını sanabilir lakin sorun içeride büyümeye devam edebilir. Yani yalancı bir rahatlama ortaya çıkabilir. Yapay zeka rahatsız edici yahut zorlayıcı mevzuların üzerine gitmez zira yapay zeka âlâ hissettirmeye odaklıdır. Bu da derinleşmeyi engelleyebilir hatta kaçınmayı besleyebilir. Daima yapay zekaya fikir danışmak vakitle beyin için bir tembelleşme alanı yaratabilir, kişinin özgün düşünme hünerlerini köreltebilir. Bu bir alışkanlığa dönüştüğünde ise kişi öz farkındalık, duygusal dayanıklılık ve içsel dünyası ile irtibat kurmak yerine daima dışardan cevap aramaya başlar. Bu da bağımlılığa yol açabilir.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı