Tatilin bitişiyle birlikte ortaya çıkan isteksizlik, keyifsizlik, gerilim, telaş, huzursuzluk ve motivasyon kaybı üzere hislerin bir ortaya geldiği ruhsal durum, “tatil sonrası sendromu” olarak tanımlanıyor. İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, tatil sonrası yaşanan ruhsal dalgalanmaları “yeniden uyumlanma dönemi” olarak görmenin başa çıkma sürecini kolaylaştıracağını söyledi.

Tatil dönüşünde işe ya da akademik yaşama ani bir geçiş yapmak yerine 1–2 günlük bir boşluk bırakmanın zihinsel ve bedensel adaptasyonu kolaylaştırabileceğini söyleyen Ömerbaşoğlu, tatil müddetince edinilen huzur verici alışkanlıkların küçük versiyonlarını günlük yaşama taşımanın bireyin ruh halini istikrarda tutmasına katkı sağlayacağını belirtti. Hafif seviyedeki ahenk zorluklarının ekseriyetle birkaç gün içinde azalırken, orta şiddette dalgalanmaların bir-iki hafta sürebileceğini kaydeden Ömerbaşoğlu, lakin belirtilerin iki haftadan uzun sürmesi durumunda uzmana başvurulması gerektiğini söyledi.

İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, tatil dönüşü psikolojisine ait değerlendirmede bulundu.

Tatil sonrası sendromuna dikkat

Tatil sonrası devirde çeşitli ruhsal belirtiler gözlemlenebildiğini belirten Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, “’Tatil sonrası sendromu’ olarak da isimlendirilen ‘tatil sonrası psikolojisi’, tatilin bitişiyle birlikte ortaya çıkan isteksizlik, keyifsizlik, gerilim, tasa, huzursuzluk ve motivasyon kaybı üzere hislerin bir ortaya geldiği ruhsal durumdur.” dedi.

Tatil dönüşünde çeşitli semptomlar ortaya çıkabilir

Tatil dönüşü gözlemlenen bu belirtilerin duygusal, bilişsel, davranışsal ve fizikî seviyelerde kendini gösterebileceğini tabir eden Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, “Duygusal olarak bireylerde keyifsizlik, huzursuzluk, boşluk hissi ve hüzün üzere duygudurum değişiklikleri görülebilirken; bilişsel seviyede konsantrasyon zahmeti, kararsızlık ve dikkat dağınıklığı üzere zihinsel süreçlerde bozulmalar yaşanabilir. Davranışsal olarak ise bireylerin iş yahut okula gitme isteğinde azalma, günlük misyonları erteleme ve toplumsal etkileşimlerden kaçınma üzere yansılar ortaya çıkabilir. Fizikî seviyede ise halsizlik, daima yorgunluk, uyku sorunları ve mide-bağırsak sistemiyle ilgili rahatsızlıklar sıkça bildirilen şikâyetler ortasındadır. Bu semptomlar, ekseriyetle tatilin sona ermesiyle birlikte tekrar adapte olma sürecine bağlı olarak süreksiz bir nitelik taşır; fakat bireyin tolere edebileceği seviyesi aşarsa bireyin günlük fonksiyonelliğini olumsuz istikamette etkileyebilir” diye konuştu.

Stres seviyesi yüksek meslektekiler daha ağır etkileniyor

Tatil sonrası ruhsal tesirlerin her bireyde gözlemlenebilmekle birlikte, kimi kümelerde bu tesirlerin daha ağır, bariz ve uzun periyodik olduğunun görüldüğünü kaydeden Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, “Özellikle gerilim seviyesi yüksek meslek kümelerinde (örneğin öğretmenler, sıhhat çalışanları, beyaz yakalılar, davet merkezi işçileri ve yöneticilerde) tatilde yaşanan süreksiz rahatlık, iş hayatına dönüşle birlikte daha keskin bir gerilim algısına yol açabilmektedir. Misal formda, imtihan yılı üzere akademik baskının yüksek olduğu periyotlarda bulunan öğrenciler (özellikle de ergenlik dönemindekiler), okul temposuna ahenk sağlamakta zorlanarak artan tasa seviyesiyle başa çıkmakta zahmet yaşayabilirler” dedi. 

Mevcut şartlarla yüzleşmek zorlayıcı olabilir

Kaygıya yatkın (nevrotik yapıdaki) bireylerin ise belirsizlik ve sorumluluklara karşı daha hassas olduklarından, tatilin bitişiyle birlikte “yüklerin tekrar başlaması” hissiyle ağır duygusal reaksiyonlar verebileceğini söz eden Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, “Tatili bir ‘kaçış’ biçiminde kıymetlendiren bireylerde de emsal bir kırılganlık gözlemlenebilir. Bilhassa iş, mesken ya da kent ömründen şad olmayan bireyler için tatil dönüşünde mevcut hayat şartlarıyla yüzleşmek zorlayıcı olabilir” dedi.

Küçük çocuklar da etkilenebiliyor

Küçük yaştaki çocukların da rutin değişimlerine hassas olduklarından tatil sonrası huzursuzluk, uyku sorunları ve oyun isteğinde azalma üzere belirtiler gösterebileceği ihtarında bulunan Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, “Bunun yanı sıra ağır aile sorumluluğu taşıyan bireylerde (örneğin çocuk bakımı, yaşlı bakımı yahut mesken işleriyle yükümlü olanlar) tatil sonrası ‘mental yük’ün yine devreye girmesi ruhsal zorlanmaları artırabilir. Bu bağlamda, tatil sonrası ruhsal tesirlerin şiddeti; bireyin mesleksel gerilimi, duygusal kırılganlığı, tatil müddetinin niteliği ve dönüş sürecine ruhsal hazırlık durumu üzere faktörlere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Ruhsal dayanıklılığı yüksek olan bireylerde ise bu tesirlerin daha hafif seviyede seyretmesi daha olasıdır” dedi.

“Yeniden uyumlanma dönemi” olarak görülmeli

Tatil sonrası yaşanan ruhsal dalgalanmalarla başa çıkabilmek için bireyin bu süreci bir “yeniden uyumlanma dönemi” olarak görmesinin değerli olduğunu vurgulayan Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, tekliflerini şöyle sıraladı:

-Öncelikle, tatil dönüşünde işe ya da akademik yaşama ani bir geçiş yapmak yerine, 1–2 günlük bir boşluk bırakmak zihinsel ve bedensel adaptasyonu kolaylaştırabilir. Bu geçiş sürecinde konut işleri, uyku sistemi ve hafif fizikî aktivitelerle toparlanmaya odaklanmak yararlıdır. 

-Tatil mühletince edinilen huzur verici alışkanlıkların küçük versiyonlarını günlük yaşama taşımak (örneğin sabah kahvesi, kısa yürüyüşler, kitap okuma vb.) bireyin ruh halini istikrarda tutmasına katkı sağlar. 

-Tatilin yalnızca süreksiz bir kaçış değil, zihinsel tazelenme süreci olduğunu hatırlamak değerlidir. 

-Dönüş sonrası büyük beklentilerle kendini zorlamak yerine örneğin yalnızca e-postaları gözden geçirmek ya da sadece öncelikli işlere odaklanmak üzere küçük, ulaşılabilir gayeler koymak bireyin öz yeterlik algısını güçlendirir. Ayrıyeten yeni bir hafta sonu kaçamağı ya da kültürel aktiflik planlamak dopamin seviyelerini artırarak moral yükselmesine katkı sağlar. 

-Bu periyotta nizamlı uyku ve istikrarlı beslenme zihinsel berraklık ve duygusal istikrar açısından kritik ehemmiyete sahiptir.

-Tatili kusursuz ve geri dönülmesi imkânsız bir süreç üzere görmektense, “yaşanmış hoş bir tecrübesi artık hayatıma nasıl entegre edebilirim?” niyetiyle yaklaşmak geçişi yumuşatır. Tıpkı biçimde, yaşanan isteksizlik ya da motivasyon düşüklüğü karşısında kendini suçlamak yerine bu hislere müsaade vermek, farkındalığı ve duygusal dayanıklılığı artırır. 

-Eğer her tatil sonrası misal bir çöküş yaşanıyorsa, bu durum bireyin genel hayat yapısında tekrar kıymetlendirme yapması gerektiğine işaret edebilir; bu türlü durumlarda bir uzmandan dayanak almak yerinde olacaktır. Nefes idmanları, mindfulness uygulamaları, günlük tutmak ve tertipli antrenman üzere tamamlayıcı stratejiler de bu süreci destekleyici araçlar ortasında yer alır. Sonuç olarak tatil sonrası yaşanan ruhsal dalgalanmalar geçicidir ve bireyin küçük lakin şuurlu adımlarla bu süreci yönetmesi birden fazla vakit kâfi olmaktadır. 

1-2 haftaya kadar uzayabilir

Tatil sonrası psikolojisinin ekseriyetle kısa vadeli ve süreksiz bir ruhsal dalgalanma olarak değerlendirildiğini lakin bu sürecin mühletinin, ferdî özelliklere ve çevresel şartlara bağlı olarak değişiklik gösterebildiğini kaydeden Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, “Çoğu birey için bu adaptasyon süreci 1 ila 3 gün içerisinde hafifleyerek sona ererken, kimi durumlarda tesirler 1-2 haftaya kadar uzayabilir. Tatilden dönüşte yaşanan gerilim düzeyi, bireyin ruhsal dayanıklılığı, tatilin mühleti ve niteliği, toplumsal takviye seviyesi ve mevcut ömür stresörleri bu sürecin uzunluğunu belirleyen esas faktörler ortasındadır. Örneğin, iş yahut okul yükü fazlaysa, kişi ferdî ömründe diğer gerilim kaynaklarıyla da çaba ediyorsa yahut tatil çok keyifli ve dinlendirici geçmişse, dönüşte yaşanan ruhsal dalgalanmanın daha uzun ve ağır olması muhtemeldir. Buna rağmen, ruhsal esnekliği yüksek ve toplumsal takviyesi güçlü bireyler bu süreci daha kısa müddette ve daha hafif tesirlerle atlatabilir” dedi. 

Hafif seviyedeki ahenk zorluklarının çoklukla birkaç gün içinde azalırken, orta şiddette dalgalanmaların bir-iki hafta sürebileceğini kaydeden Ömerbaşoğlu, lakin belirtilerin iki haftadan uzun sürmesi durumunda uzmana başvurulması gerektiğini söyledi.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı