Dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen alzheimer, sadece yaşlılığın bir belirtisi olarak değil, beyin hücrelerinin hasar görmesiyle oluşan, hafıza kaybı ve davranış değişiklikleriyle ilerleyen bir hastalık olarak biliniyor. Birinci belirtiler ekseriyetle unutkanlıkla ortaya çıkarken, ilerleyen evrelerde hastalar günlük işlerini yapamaz hale gelebiliyor. Sağlıklı hayat biçimi, sistemli beyin idmanları ve erken teşhis, hastalığın seyir suratını önemli derecede etkiliyor. 

Memorial Ankara Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Neşe Yavaşoğlu,  “21 Eylül Dünya Alzheimer Günü” öncesinde, alzheimer hastalığı ve belirtileriyle ilgili bilgi verdi. 

Hastalığın altında genetik bozukluk ve gerilim yatıyor 

Dünya genelinde 60 yaş üstünde %5-8, 85 yaşın üstünde %30 oranında alzheimer görülmektedir. Türkiye’de ise 65 yaş üstü %8-10 bireyde görülmektedir. Dünyada şu an 55 milyon, Türkiye’de 600 bin kadar Alzheimer hastası bulunmaktadır. Alzheimer hastalığı, beyinde hudut hücresi hasarına neden olan ilerleyici bir nörodejeneratif bozukluktur. Hastalığın oluş sistemi tam aydınlatılamamıştır. Çalışmalar birçok farklı düzeneğin rol oynadığını karmaşık bir süreci işaret etmektedir. Hastalığın oluş sistemi kesin olarak anlaşılamamış olsa da, araştırmalar birkaç temel sistemin rol oynadığını göstermektedir. Beta-amiloid ismi verilen bir proteinin birikimi sonucu gelişen Amiloid Plaklar, tau proteininin anormallikleri, inflamasyon ve hür radikallerin hücrelere ziyan vermesi sonucu ortaya çıkan oksidatif gerilim, bilhassa APOE- ε4 geninin varlığı üzere genetik yatkınlık ve epigenetik faktörlerdir.

Alzheimer’ın 10 kıymetli sinyali!

1. Yakın periyotta olan durumları hatırlayamama, vakit ve yeri karıştırma,
2. Eşyaları kaybetme, 
3. Aynı soruları tekrarlama, 
4. Konuşurken söz bulmada zahmet çekme ve duraksama, 
5. Bilinen yollarda kaybolma, 
6. Yemek tanımı üzere planlama gerektiren işlerde zorlanma
7. TV izlerken mevzuyu takipte zorlanma, 
8. Derinlik algısı bozulduğu için merdiven çıkmakta zorlanma, 
9. Davranış değişiklikleri (kolay sonlanma, huzursuzluk içe kapanma, toplumsal taraftan gerileme ve ferdî bakımını aksatma.)
10. Orta periyotta yakınlarını tanımada zahmet, ileri periyotta bağlantı kuramama, yürüme ve beslenme üzere temel gereksinimlerde bağımlılık 

 Hastalığın teşhisinde, klinik hikaye ve nörolojik muayene, bilişsel testler (MMSE, MOCA), MRI, PET (FDG-PET, Amyloid PET): üzere görüntüleme sistemleri, beyin omurilik sıvısı yahut kan testleri: Plazma p-tau181, p-tau217 vb. biyobelirteçler kıymetlendirilmektedir. Yaş, bayan cinsiyet, aile hikayesi, genetik mutasyonlar, sigara, alkol, hipertansiyon, diyabet, obezite, kolesterol yüksekliği, hareketsizlik, depresyon, toplumsal izolasyon, uyku apnesi, baş travmaları, hava kirliliği ve toksin maruziyetleri, alzheimera yakalanma riskini artırmaktadır. 

Kesin tedavi yok fakat belirtiler azaltılabilir

Alzheimer için günümüzde hastalığı büsbütün durduran yahut geri döndüren kesin bir tedavi yöntemi şimdi bulunmamaktadır. Belirtileri azaltmaya yönelik asetilkolinesteraz inhibitörleri, NMDA reseptör antagonisti kullanılmaktadır. Son yıllarda hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yönelik birtakım tedavi seçenekleri de gündemde; bu ilaçlar beyinde biriken amiloid-beta plaklarını azaltmakta, hastalığın ilerlemesini de bir ölçü yavaşlatabilmektedir. Lakin beyin ödemi ve mikrokanama üzere yan tesirler meydana gelebileceğinden, kullanımları sınırlamaktadır. 

Yaşam üslubu değiştirilmeli ve kollayıcı destekler alınmalı 

Alzheimer beyinde sistemsiz proteinlerin yavaş yavaş biriktiği sinsi bir hastalık olmakla birlikte, bu birikimler belirtiler ortaya çıkmadan tam 10-15 yıl evvel başlamaktadır. Bu nedenle kollayıcı tedaviler almak gerekmektedir. Omega-3 Yağ Asitleri (DHA, EPA), B Vitaminleri, Resveratrol, Koenzim Q10, Ginkgo Biloba Ekstresi vb. çok sayıda araştırılmış destekler bulunmaktadır. Fakat bu desteklerin yan tesirleri yahut ilaç etkileşimleri nedeni ile doktor önerileri doğrultusunda kullanılmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Tıpkı vakitte, az kalori tüketimine, haftada en az 150 dakika orta seviye aerobik idman yapmaya (yürüyüş, bisiklet, yüzme), yeni şeyler öğrenme, gerilimi azaltmak için meditasyon yapmaya, 7-8 saat kaliteli sistemli uyku çekmeye itina gösterilmesi gerekmektedir. Sonuç olarak, Alzheimer’ın genetik geçişi %1’den azdır. Büyük çoğunluğunda genetik yatkınlık, hayat usulü ve çevresel faktörler tesirli olmaktadır.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı