İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Ülfet Uzunkoca’nın ortalarında bulunduğu takım tarafından gerçekleştirilen çalışmada işyerinde çalışan memnunluğu ve çalışanların iş omurundaki öznel uygun oluşunu belirleyen iş yeri şartları araştırıldı. Turizm dalı çalışanları ile yapılan araştırmada yenilikçi iklim, çalışanların öznel yeterli oluşunu artıran manalı bir motivasyon kaynağı ve değerli bir faktör olarak öne çıktı. Araştırmaya nazaran, yeni fikirlere açık, kaynak sağlayan bir çalışma ortamı, çalışanların işte yaşadıkları olumsuz hisleri dengelemesine ve olumlu duygusal tecrübelerini güçlendirmesine yardımcı oluyor.

İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Ülfet Uzunkoca’nın ortalarında bulunduğu araştırma takımı tarafından gerçekleştirilen Çalışan Memnunluğu Araştırması’nda çalışanların iş omurundaki öznel güzel oluşunu belirleyen işyeri şartlarının belirlenmesi amaçlandı.

İş yerindeki faktörler çalışan memnunluğunu nasıl şekillendiriyor?

Turizm kesiminde çalışan 62 bireyle gerçekleştirilen araştırmayı gerçekleştirilen grupta Dr. Öğr. Üyesi Ülfet Uzunkoca’nın yanı sıra Doç. Dr. Nihan Birincioğlu, Doç. Dr. Hüseyin Çiçeklioğlu ve Phd İlker Çitli yer aldı. Çalışmada, çalışanların öznel uygun oluşunu etkileyen örgütsel kaynaklar ve tehdit ögeleri, Olumlu Psikoloji ve İş Talepleri–Kaynakları (JD-R) modeli çerçevesinde ele alındı. Araştırma, yenilikçi iklim, ruhsal güvenlik ve iş güvencesizliği üzere faktörlerin çalışan memnunluğunu nasıl şekillendirdiğini ortaya koyarak, iş omurundaki çalışan tecrübelerinin çok boyutlu istikametlerini gözler önüne serdi.

İş yerindeki memnunluk yalnızca kişisel bir problem değil

İş yerindeki mutluluğun yalnızca çalışana bağlı olmadığını söyleyen Dr. Öğr. Üyesi Ülfet Uzunkoca, “Çalıştığımız kurumun iklimi, yöneticilerimizin tavrı ve iş güvenliğimiz üzere birçok dış faktör, hissettiklerimizi şekillendirir. Biz de bu araştırmada hem çalışanları güçlendiren kaynaklara hem de onları zorlayan tehditlere odaklandık. Gayemiz, iş yerindeki memnunluğu yalnızca ferdî bir sıkıntı olarak değil, içinde bulunduğumuz örgütsel etrafın bir sonucu olarak da değerlendirmekti. Bu çalışma, yenilikçi iklim ve ruhsal güvenlik gibi destekleyici kaynakların iyi oluşu nasıl güçlendirdiğini, iş güvencesizliği üzere bir tehdidin ise onu nasıl zayıflattığını ortaya koymayı amaçladı” diye konuştu.

İşte öznel düzgün oluş: İşten duyulan ‘hissedilen tatmin’

İş hayatının birbiriyle iç içe geçmiş bir sürü hisle dolu olduğunu, bazen tıpkı anda hem çok keyifli hem de biraz gergin hissedilen anların olduğunu kaydeden Uzunkoca, “İşte tam da bu karmaşık hisleri anlayabilmek için, biz araştırmamızda çalışanların işte öznel âlâ oluşunu ve bunu etkileyen iş ortamı dinamiklerini ele aldık. Pekala, bu ne demek? Kolaylaştırmak gerekirse, işte öznel yeterli oluş, işimizden duyduğumuz ‘hissedilen tatmin’dir. Yalnızca “İşimi seviyorum” demek değil, iş günümüzü şekillendiren tüm o olumlu ve olumsuz hislerin toplamı ve bunlara dair genel yargımızdır. Öznel düzgün oluşun en enteresan yanı, hislerimizin birbiriyle yarışmıyor oluşu. Örneğin terfi aldığınızda kendinizi inanılmaz keyifli, gururlu ve heyecanlı hissedebilirsiniz fakat tıpkı vakitte da yeni sorumluluklarınız nedeniyle içinizde bir kaygı de hissedebilirsiniz. Bu çok olağan.  Olumlu hisleriniz yüksekken, olumsuz olanlar da tıpkı anda var olabilir. Değerli olan, bu hislerin genel dengesidir” dedi.

Olumlu, olumsuz hisler ve iş tatmini birlikte ele alındı

Araştırmada çalışan mutluluğuna tek bir soruyla (“Mutlu musun?”) karşılık aramadıklarını, bunun yerine, üç değerli bileşeni birlikte değerlendirdiklerini belirten Uzunkoca, bunları heyecan, ilham, gurur üzere işteki olumlu hisler; hudut, tedirginlik, eza, endişe üzere işteki olumsuz hisler ve işe dair duyulan genel memnuniyet yani iş tatmini formunda ele aldıklarını, bu üçlüyü bir ortada ölçerek, çalışanların iş hayatlarına dair dengeli kapsamlı ve gerçekçi bir fotoğraf elde ettiklerini söyledi.

Üç temel faktör incelendi

Araştırma kapsamında işyerinde yeni fikirlere açık olan ve bu fikirler için kaynak sağlayan “yenilikçi iklim”, tüm grup üyelerinin kendilerini inançta hissederek kanılarını, tasalarını ve fikirlerini paylaşabildiği bir ortam olarak tanımlanan “psikolojik güvenlik” ve çalışanları zorlayan en kıymetli tehditlerden biri olan “iş güvencesizliği” olmak üzere üç faktör incelendi.

Yenilikçi iklim, manalı bir motivasyon kaynağı

Araştırmanın öne çıkan bulgusunun yenilikçi iklim olduğunu belirten Dr. Öğr. Üyesi Ülfet Uzunkoca, “Yenilikçi iklim, çalışanların öznel güzel oluşunu artıran manalı bir motivasyon kaynağı ve kıymetli bir faktör olarak öne çıktı.  Yeni fikirlere açık, kaynak sağlayan bir çalışma ortamının, çalışanların işte yaşadıkları olumsuz hisleri dengelemesine ve olumlu duygusal tecrübelerini güçlendirmesine yardımcı olduğunu bulduk” dedi.

Psikolojik güvenlik, kalkan vazifesi üstleniyor olabilir

Beklentilerinin tersine ruhsal güvenliğin öznel uygun oluş üzerinde istatistiksel olarak manalı bir tesiri gözlemlenmediğini söyleyen Uzunkoca, “Bunun birkaç nedeni olabilir: Ruhsal güvenliğin asıl tesiri, öğrenme ve iş birliği üzere grup seviyesindeki davranışsal sonuçlarda görülebilir ve ferdî duygusal durumları direkt etkilemeyebilir. Bununla birlikte ruhsal güvenlik, yüksek gerilimli ortamlarda bir “tampon” fonksiyonu görüyor olabilir; yani her durumda direkt memnunluk getiren bir kaynaktan fazla, makus şeyler olmasını engelleyen bir kalkan misyonu üstleniyor olabilir” diye konuştu.

İş yeri şartları çalışan memnunluğunu şekillendirmede kıymetli

Araştırmada incelenen yenilikçi iklim, ruhsal güvenlik ve iş güvencesizliği biçimindeki bu üç değişkenin çalışanların işyerindeki öznel düzgün oluşunun yaklaşık yüzde 22.4’ünü açıkladığını kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Ülfet Uzunkoca, “Sosyal bilimlerde, öznel uygun oluş üzere çok boyutlu ve karmaşık bir yapı için bu, pratik açıdan manalı açıklayıcı bir güce işaret etmektedir ve iş yeri şartlarının çalışan memnunluğunu şekillendirmede dikkate kıymet bir rol oynadığını göstermektedir” diye konuştu.

İnsan kaynakları ve idare gruplarına ışık tutacak

İşte öznel yeterli oluşun optimistlik üzere ferdî kaynaklar ve aile dayanağı üzere iş dışı etkenlerden de etkilendiğini kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Ülfet Uzunkoca, “Ancak bu alanlar üzerinde kurumların direkt müdahale kapasitesi sınırlıyken, yenilikçi iklim üzere işyeri faktörleri yöneticilerin geliştirebileceği ve iyileştirebileceği alanlardır. Hasebiyle araştırmamız, insan kaynakları ve idare takımlarının çalışanların öznel uygun oluşunu artırmak için tesirli biçimde taraf verebilecekleri kritik alanlara ışık tutmaktadır” dedi.

İş güvencesizliğinin tesiri anlamlılık hududunda kaldı

Araştırmada iş güvencesizliğinin öznel âlâ oluş üzerindeki negatif tesirinin, istatistiksel olarak anlamlılık hududunda (p=.050) kaldığını belirten Dr. Öğr. Üyesi Ülfet Uzunkoca, “Oysa araştırmada iş güvencesizliği, çalışan memnunluğu üzerinde negatif bir tesir eğilimi göstermiş, lakin bu bulgu istatistiksel olarak sonda kalmıştır. Teorik beklentilerimizle uyumlu olan bu bulgu, alakanın hiç olmadığı manasına gelmemektedir. Bu durum bağlamsal faktörlerden kaynaklanabilir. Örneğin, çalışanların işsiz kalma tehdidini nasıl algıladıkları, ferdî finansal durumları ya da kendilerini ne kadar istihdam edilebilir hissettikleri, iş güvencesizliği ile memnunluk ortasındaki bağın daha sonlu görünmesine yol açmış olabilir” dedi.

Söz konusu araştırma Macaristan’ın başşehri Budapeşte’de Corvinus Üniversitesi mesken sahipliğinde düzenlenen İdare Akademisi Derneği (TAOM) Konferansı’nda, “Workplace Drivers of Subjective Well-Being” başlıklı çalışmada milletlerarası akademik toplulukla paylaşıldı.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı